Κορυφαίες ταινίες του σοβιετικού κινηματογράφου θα προβληθούν στο πλαίσιο του τριήμερου αφιερώματος του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Πατρέων στο Πάνθεον από την Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου έως και το Σάββατο 9 Δεκεμβρίου.
Το τριήμερο πραγματοποιείται με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση, το 1917.
Την πρώτη μέρα, Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου στις 8μμ ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής της εταιρείας New Star, με τη συνεργασία της οποίας πραγματοποιείται το αφιέρωμα, θα κάνει εισηγητική ομιλία για τις ταινίες.
Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΤΡΙΗΜΕΡΟΥ
ΠΕΜΠΤΗ 7/12/2017
-18:00-20:00
«Οκτώβρης» (1928) του Σεργκέι Αϊζενστάιν – 95΄- Α/Μ
-20:00-22:00
Χαιρετισμός από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Πατρέων
Εισηγητική ομιλία για τις ταινίες από τον Βελισσάριο Κοσσυβάκη
«Απεργία» (1924) Του Σεργκέι Αϊζενστάιν –82΄- Α/Μ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 8/12/2017
-18:00-20:00
«Ενθουσιασμός-Η Συμφωνία του Ντονμπάς» (1931) του Τζίγκα Βερτόφ – 67΄
«Η Δεσποινίς και ο Αλήτης» (1918) των Ευγένι Σλαβίνσκι και Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι – 44΄
-20:00-22:00
«Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή» (1929) του Τζίγκα Βερόφ- 68΄
«Kino Pravda no.21» του Τζίγκα Βερτόφ – 29΄
ΣΑΒΒΑΤΟ 9/12/2017
-18:00-20:00
«Παιδαγωγικό Ποίημα» (1955) των Μ.Μαγιέβσκαγια – Α. Μασλιουκόβι – 111΄ -Έγχρωμη
-20:00-22:00
«Ευτυχία» (1934) του Αλεξάντρ Μεντβέντκιν – 65΄ – Α/Μ
«Ο Λένιν ζει» (1958) του Μιχαήλ Ρομ – 27΄
ΣΕΡΓΚΕΙ ΑΪΖΕΝΣΤΑΙΝ
Ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν (22 Ιανουαρίου 1898 – 11 Φεβρουαρίου 1948) ήταν Σοβιετικός σκηνοθέτης, θεωρητικός της τέχνης, της τεχνικής του κινηματογράφου και ένας από τους πρωτοπόρους του σοβιετικού αλλά και παγκόσμιου κινηματογράφου. Ο Αϊζενστάιν ήταν πρωτοπόρος στη χρήση του μοντάζ και το έργο του επηρέασε σημαντικά τους πρώτους σκηνοθέτες ταινιών.
Γεννήθηκε στη Ρίγα της Λετονίας, από ευκατάστατους γονείς, που του εξασφάλισαν μια καλή μόρφωση. Ο πατέρας του, Μιχαήλ Αϊζενστάιν, ήταν αρχιτέκτονας βαλτικής, γερμανικής, εβραϊκής, και σουηδικής καταγωγής ενώ η μητέρα του, Γιούλια, ήταν Ρωσίδα και μέλος της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας. Ως παιδί ακόμα μιλούσε 3 ξένες γλώσσες (αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά), ενώ αργότερα παρακολούθησε μαθήματα μηχανικής και αρχιτεκτονικής. Την ίδια εποχή έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για τη ζωγραφική φιλοτεχνώντας αφίσες. Σύντομα ανακάλυψε το θέατρο και ανέβασε στη Μόσχα πολλά θεατρικά έργα, όπως «Η αυτού μεγαλειότης η πείνα», «Μάκβεθ» του Σαίξπηρ, «Σοφός Άνθρωπος» του Οστρόβσκι και «Μάσκες αερίου». Ο Αϊζενστάιν. έγραψε πολλά δοκίμια στα οποία αναλύει τα έργα και την τεχνική του και διατυπώνει τις σκέψεις του για την τέχνη του κινηματογράφου.
Το 1924 ξεκίνησε η καριέρα του στον κινηματογράφο σκηνοθετώντας το έργο «Απεργία» που έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση. Το 1925 σκηνοθέτησε το αριστούργημά του, το «Θωρηκτό Ποτέμκιν», σε δικό του σενάριο βασισμένο στα γεγονότα της ανταρσίας στο θωρηκτό Ποτέμκιν του ρωσικού ναυτικού το 1905. Γυρίστηκε μέσα σε λίγες μόνο βδομάδες στην πόλη και το λιμάνι της Οδησσού. Με αυτή την ταινία, στα 27 του χρόνια καθιερώθηκε ως μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες που πέρασαν από τον κινηματογραφικό χώρο.
Το 1928 σκηνοθέτησε, σε δικό του σενάριο βασισμένο στο βιβλίο του Τζον Ριντί, «Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο», το φιλμ «Οκτώβρης ή Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» και το 1929 ολοκλήρωσε τη «Γενική Γραμμή», το πιο λυρικό απ’ όλα τα έργα του, που αναφέρεται με λεπτομέρειες στις αλλαγές της αγροτικής κατάστασης στη Ρωσία, μετά από την Επανάσταση του Οκτώβρη. Το 1938 σκηνοθέτησε τον «Αλέξανδρο Νιέβσκυ» και «Το λιβάδι του Μπεζίν» που έμεινε ημιτελές εξαιτίας της ασθένειάς του.
Το 1945 σκηνοθέτησε το πρώτο μέρος από την τριλογία «Ιβάν ο τρομερός», βιογραφία του Ιβάν τον οποίο θαύμαζε ο Στάλιν, ενώ το 1946 ολοκλήρωσε το δεύτερο μέρος της. Η πρεμιέρα της στη Σοβιετική Ένωση έγινε όμως το 1958, δέκα χρόνια μετά το θάνατό του. Το τρίτο μέρος της τριλογίας δε γυρίστηκε ποτέ καθώς στις 9 Φεβρουαρίου του 1948 ο Αϊζενστάιν πέθανε από καρδιακή προσβολή σε ηλικία πενήντα χρόνων.
Στο τριήμερο αφιέρωμα θα προβληθούν οι ταινίες του «Οκτώβρης-Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» και «Απεργία».
ΤΖΙΓΚΑ ΒΕΡΤΟΦ
Ο Νταβίντ Αμπέλεβιτς Κάουφμαν (2 Ιανουαρίου 1896 – 12 Φεβρουαρίου 1954), γνωστός και ως Ντένις Κάουφμαν ή με το ψευδώνυμο (Ν)τζίγκα Βερτόφ, ήταν Σοβιετικός πρωτοπόρος κινηματογραφιστής και θεωρητικός του κινηματογράφου. Οι κινηματογραφικές πρακτικές του επηρέασαν το σινεμά-βεριτέ ντοκιμαντέρ και την ομάδα Τζίγκα Βερτόφ (1968-1972).
Σε ψηφοφορία του Sight and Sound το 2012, η ταινία του «Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή» ψηφίστηκε ως η 8η καλύτερη όλων των εποχών και το 2014 το καλύτερο ντοκιμαντέρ όλων των εποχών.
Τα αδέλφια του Μπόρις και Μικχάι Κάουφμαν ήταν επίσης αξιοσημείωτοι κινηματογραφιστές.
Ο Βερτόφ ήταν γόνος εβραϊκής οικογένειας που ζούσε στο Μπιάλιστοκ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, σήμερα τμήμα της Πολωνίας. Ο πατέρας του ήταν βιβλιοθηκάριος. Παρακολούθησε μαθήματα στο τοπικό ωδείο ενώ έγραφε ποιήματα στο λύκειο. Η οικογένειά του κατέφυγε στη Μόσχα το 1915, λόγω της εισβολής των γερμανικών στρατευμάτων, και μετά στην Αγία Πετρούπολη. Το 1916-1917, ο Βερτόφ ήταν φοιτητής ιατρικής, ενώ πειραματιζόταν με τους ήχους σε ένα εργαστήριο ακουστικής, φτιάχνοντας συνθέσεις με διάφορους ήχους βιομηχανικής πόλης (μηχανές, ομιλίες) και είχε γοητευθεί από τον φουτουρισμό. Τελικά, άλλαξε το όνομά του σε Ντζίγκα Βερτόφ, από την ουκρανική λέξη ντζίγκα που σημαίνει αδράχτι και το ρωσικό ρήμα βερτέρ που σημαίνει περιστρέφομαι.
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917, σε ηλικία 22 ετών, ο Βερτόφ ξεκίνησε να εργάζεται στα επίκαιρα με την Κίνο Νετνέλια (Εβδομάδα του Κινηματογράφου), από την οποία αποχώρησε το 1918. Εκεί γνώρισε την μετέπειτα σύζυγό του Ελιζαβέτα Σβίλοβα. Επίσης γύρισε μερικές ταινίες για την Επανάσταση κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου που ακολούθησε.
Το 1922, χρονιά κατά την οποία κυκλοφόρησε «Ο Νάνουκ του Βορρά», ο Βερτόφ δημιουργεί το Κίνο Πράβδα (κινηματογράφος της αλήθειας ή πήρε το όνομά του από την εφημερίδα των Μπολσεβίκων Πράβδα, που σημαίνει αλήθεια στα ρωσικά), με σκοπό να παρουσιάσει την αντικειμενική πραγματικότητα, χωρίς κλασική αφήγηση και δραματικά στοιχεία. Κατέγραψε αυτές τις σκέψεις στο «μανιφέστο των Κίνοκ» (κινόκ σημαίνει μάτι-κάμερα). Προς στο τέλος της σειράς, ο Βέρτοφ προχωρά σε ελεύθερη χρήση διάφορων κινηματογραφικών τεχνικών όπως το στοπ-καρέ. Βασιζόμενος στο μανιφέστο του, γύρισε στο τέλος της δεκαετίας του 1920 την ταινία «Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή», η οποία θεωρείται το αριστούργημά του.
Το 1930 γυρίζει την ταινία «Ενθουσιασμός-Η συμφωνία του Ντονμπάς», ένα μοντάζ με ήχους, γεγονός που το χαρακτηρίζει σαν ταινία με ήχο. Ασχολείται με τους Σοβιετικούς μεταλλωρύχους. Ήταν συντάκτης σοβιετικών επικαίρων. Το 1937 γύρισε την ταινία «το Νανούρισμα», μια ωδή στον Στάλιν.
Πέθανε το 1954 από καρκίνο στη Μόσχα.
Στο αφιέρωμα θα προβληθούν οι ταινίες του «Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή», «Ενθουσιασμός-Η συμφωνία του Ντονμπάς» και «Κίνο Πράβντα».
ΜΙΧΑΗΛ ΡΟΜ
Ο Μιχαήλ Ρομ (11 Ιανουαρίου 1901 – 1 Νοεμβρίου 1971) ήταν Σοβιετικός σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Εργάστηκε αρχικά ως σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη και το 1934 γύρισε την πρώτη του ταινία, τη «Φραντζολίτσα», μια διασκευή νουβέλας του Γκυ ντε Μωπασσάν, που αν και η τελευταία βουβή ταινία του ομιλούντος ήδη σοβιετικού κινηματογράφου, τον καθιέρωσε αμέσως ως σκηνοθέτη, χάρη στην εύστροφη χρησιμοποίηση του σατυρικού γκροτέσκου και την ανάγλυφα πλαστική απόδοση των ρόλων. Ο Ρομ έγινε ευρύτερα γνωστός με την ταινία «Ο Λένιν τον Οκτώβρη».
Στη μεταπολιτευτική περίοδο, ο Ρομ δημιούργησε μια σειρά από αντιφασιστικές ταινίες και την ιστορική ταινία «Ναύαρχος Ουσακώφ». Από το 1949 έως το θάνατό του δίδασκε –με διαλείμματα- στο Πανενωσιακό Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου. Πολλές ταινίες του Ρομ έχουν βραβευτεί σε διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ, ενώ ο ίδιος τιμήθηκε με τον τίτλο του «λαϊκού καλλιτέχνη» της ΕΣΣΔ (1941, 1946, 1948, 1949, 1951), με δύο παράσημα Λένιν καθώς και με άλλες διακρίσεις.
Η φιλμογραφία του περιλαμβάνει τις ταινίες: 1934: Φραντζολίτσα, 1937: Ο Λένιν τον Οκτώβρη, 1937: Οι Δεκατρείς, 1939: Ο Λένιν το 1918, 1943: Το Όνειρο, 1944: Ο Άνθρωπος αρ. 217, 1948: Το Ρωσικό Ζήτημα, 1950: Μυστική Αποστολή, 1953: Ναύαρχος Ουσάκωφ, 1956: Δολοφονία στην Οδό Ντάντε, 1958: Ο Λένιν ζει, 1962: Εννιά Μέρες ενός Χρόνου, 1966: Ο αληθινός φασισμός.
Η ταινία του «Ο Λένιν ζει» μας περιγράφει την περίοδο της ζωής του Λένιν από το 1918 έως το 1921. Η κηδεία του Ελιζάροβ, του συζύγου της Άννας, μεγαλύτερης αδελφής του Λένιν, η κηδεία του Σβερντλόβ, ενός από τους ιδρυτές της Σοβιετικής Δημοκρατίας και κοντινού φίλου του Λένιν, το πρώτο συνέδριο για τη Σχολική Παιδεία, η παρέλαση του Κόκκινου Στρατού το 1918 και το 1919, το δεύτερο συνέδριο του Κομιντέρν το 1920, και το τρίτο συνέδριο του Κομιντέρν το 1921, παρελαύνουν στα 27 λεπτά της ταινίας.
ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΜΕΝΤΒΕΝΤΚΙΝ
Σχετικά με την ταινία του, ο Αλεξάντρ Μεντβέντκιν είχε υπογραμμίσει:«ο εαυτός του επαρχιώτη – και αυτό είναι κάτι περισσότερο από αληθινό για τη χώρα μας- αποτελεί μέρος της συλλογικής συνείδησης για την ανθρωπότητα σε όλα τα πολιτισμένα φαντασιακά – έθνη. Επιθυμεί μια εύπορη ζωή ώστε να ξεχωρίσει ανάμεσα στους χιλιάδες ή εκατομμύρια γείτονές του.
Θέλει να ξεφύγει και να έχει τη δική του φάρμα, τα δικά του άλογα, τη δική του σοδειά. Σύντομα θέλει να γίνει κύριος του εαυτού του. Φυσικά για κάθε χίλιους μόνο ένας θα τα καταφέρει. Οι υπόλοιποι 999 θα παραμείνουν εργατικά χέρια και θα πεινούν, αλλά το όνειρο ζει μέσα τους.
Έτσι λοιπόν η Ευτυχία είναι μια σαρκαστική εικόνα. Τη δημιούργησα για να αποτελέσει την αφορμή που θα αφυπνίσει τους επαρχιώτες ώστε να βγουν από αυτό το εξιδανικευμένο όνειρο».
H ταινία έγινε γνωστή στην Ευρώπη το 1970, χάρη στον Κρις Μαρκέρ, ο οποίος την ανακάλυψε εκ νέου σε μια προβολή της Ταινιοθήκης των Βρυξελλών. Στην υπόθεση του έργου, παρακολουθούμε την οδύσσεια ενός ζευγαριού αγροτών, του Κμιρ και της Άννα οι οποίοι αγωνίζονται να κατακτήσουν την πραγματική ευτυχία.
Όπως τόνισε ο Σεργκέι Αϊζενστάιν:
«Σήμερα είδα πώς γελά ένα Μπολσεβίκος.
Πρόκειται για μια τσαπλινική κωμωδία «νέου μοντέλου».
Στον Τσάπλιν το γκαγκ είναι ατομικό. Στον Μεντβέντκιν το γκαγκ είνα σοσιαλιστικό.
Η λύση είναι συλλογική.
Ο ήρωας ξεκινά απ’ το σημείο που ο Σαρλώ μας αφήνει.
Να λοιπόν, όχι μόνο ένα εξαιρετικό έργο, αλλά κι ένας μοναδικός καλλιτέχνης,
μια αυθεντική προσωπικότητα».
«Μια εκπληκτική ταινία, με μοναδικό μίγμα χιούμορ, λυρισμού και κινηματογραφικής μαεστρίας.»
Κρις Μάρκερ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΩΝ Μ.ΜΑΓΙΕΒΣΚΑΓΙΑ – Α. ΜΑΣΛΙΟΥΚΟΒΙ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΤΟ ΟΜΩΝΥΜΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΟΝ ΜΑΚΑΡΕΝΚΟ
Ταινία βασισμένη στο σπουδαίο, ομώνυμο βιβλίο – ντοκουμέντο του Σοβιετικού παιδαγωγού Αντον Μακαρένκο για την πρωτοποριακή παιδαγωγική μέθοδο που εφάρμοσε ο Μακαρένκο, ανατρέποντας τον σκοταδισμό και τη βία της τσαρικής εκπαίδευσης και κατορθώνοντας να καλλιεργήσει μορφωτικά, ψυχοπνευματικά και συνειδησιακά εκατοντάδες παραβατικά παιδιά.
Με το εκπαιδευτικό του έργο, ο Α. Μακαρένκο κατάφερε να μορφώσει εκατοντάδες νεαρούς παραβάτες, δημιουργώντας και διαπαιδαγωγώντας τον «σοβιετικό» άνθρωπο, τον άνθρωπο που κλήθηκε να θεμελιώσει και να αναπτύξει το πρώτο κοινωνικό σύστημα στην ανθρώπινη ιστορία στο οποίο καταργήθηκε η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Βιβλίο και ταινία προσφέρουν έναν άκρως επίκαιρο και αναγκαίο σήμερα «οδηγό», για το ρόλο του σχολείου και των εκπαιδευτικών. Και αποτελούν σημαντικό εφόδιο για κάθε εργαζόμενο γονιό, εργαζόμενο νέο, φοιτητή, σπουδαστή, μαθητή, για κάθε νέο ζευγάρι που μεγαλώνει παιδιά.
Το βιβλίο εκδόθηκε το 1936. Εχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και κατέκτησε τη διεθνή αναγνώριση. Η ταινία γυρίστηκε το 1955 και το 1956 προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας. Πρωταγωνιστής της, ως Μακαρένκο, ήταν ο Νικολάι Σέργκιεφ.
Για το βιβλίο έχουν πει:
— «Το θαυμάσιο και εκπληκτικό πετυχημένο παιδαγωγικό αυτό πείραμα έχει παγκόσμια σημασία» (Μαξίμ Γκόρκι).
— «Το βιβλίο αυτό δεν έχει προηγούμενο. Είναι ένας νέος τύπος βιβλίου. Τίποτα δεν μπορεί να σκιάσει την ακτινοβολία του ή να φράξει το μέλλον του» (Λουί Αραγκόν).
Η ταινία αντανακλά πολλές από τις εμπειρίες που βίωσαν τόσο τα παιδιά όσο και ο ίδιος ο Μακαρένκο στο σταθμό «Γκόρκι». Το σημαντικό είναι πως η ταινία αναδεικνύει το εκπαιδευτικό έργο του Μακαρένκο ως προς την απόρριψη των βίαιων και αντιπαιδαγωγικών μεθόδων εκμάθησης του τσαρικού παρελθόντος. Καλό είναι να έχουμε υπόψη μας πως μιλάμε για τη δεκαετία του 1920, που όλα αυτά φάνταζαν εξαιρετικά ρηξικέλευθα. Ο Μακαρένκο, ωστόσο, κατόρθωσε να μεταμορφώσει τα «δύσκολα» αυτά παιδιά σε σωστούς και ικανούς πολίτες, μόνο με υπομονή, προσπαθώντας να αναπτύξει μέσα τους αισθήματα αγάπης τόσο για την εργασία όσο και το ένα παιδί για το άλλο. Και έτσι πέτυχε το στόχο του.
Η ΔΕΣΠOΙΝΙΣ ΚΑΙ Ο ΑΛΗΤΗΣ ΤΩΝ ΕΥΓΕΝΙ ΣΛΑΒΙΝΣΚΙ-ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΜΑΓΙΑΚΟΦΣΚΙ
Η μοναδική ταινία του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι που έχει σωθεί. Γυρίστηκε στην Αγ. Πετρούπολη, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, μέσα σε δύο εβδομάδες. Μία ταινία -ποίημα αφιερωμένη στη Λίλια Μπρίκ, τη μούσα του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι και της Ρώσικης Πρωτοπορίας. Βασίστηκε στο διήγημα του Ιταλού συγγραφέα, Εντμόντο ντε Αμίτσις, τo 1895, «Η δασκάλα των εργατών». Προσαρμοσμένη στο σύμπαν της Ρωσικής Πρωτοπορίας του 1918, αποτελεί ένα μικρό, ντελικάτο ερωτικό ποίημα. Η ταινία γυρίστηκε το 1918, δηλαδή μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, στην Αγία Πετρούπολη, μέσα σε μόλις δυο εβδομάδες. Για την ακρίβεια, σενάριο, αυτό καθεαυτό, δεν υπήρχε, υπήρχαν μόνο σημειώσεις του ποιητή στα περιθώρια του βιβλίου. Έτσι και την γύρισαν.
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση και 124 χρόνια από τη γέννηση του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι (19 Ιούλη 1893).
Μία νέα γυναίκα φτάνει στο σχολείο που πρέπει να διδάξει για πρώτη φορά. Είναι η δασκάλα του σχολείου για την εργατική νεολαία. Το καθήκον της είναι να μάθει σε μία τάξη ενηλίκων ανάγνωση και γραφή. Οι μαθητές της είναι άντρες και μικρά αγόρια, όλοι δύσκολοι στο χειρισμό και ερειστικοί. Ο αλήτης – τον οποίο παίζει ο Μαγιακόφσκι – την ερωτεύεται και της γράφει στο χαρτί του διαγωνίσματος ότι την αγαπάει. Η νεαρή δασκάλα καταλαμβάνεται από άγχος. Τελικά συνειδητοποιεί πως η αγάπη του αγοριού είναι αληθινή όταν αυτός πια βρίσκεται ξαπλωμένος ετοιμοθάνατος, μαχαιρωμένος από τους υπόλοιπους μαθητές και τον παρηγορεί φιλώντας τον γλυκά.
