Το Mega ήταν και το πρώτο ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι, που εξέπεμψε για πρώτη φορά στις 20 Νοεμβρίου 1989, με τους πολίτες να συγκεντρώνονται μπροστά από τις τηλεοπτικές οθόνες για να δουν την “ελεύθερη τηλεόραση” όπως πολλοί την αποκαλούσαν τότε. Έκτοτε όμως μεσολάβησαν πολλά.
Η “ελεύθερη τηλεόραση” έγινε για την πλειοψηφία της κοινής γνώμης “διαπλοκή” και “νταβατζήδες”. Δύο όρους που εισήγαγαν στο πολιτικό λεξιλόγιο δύο πρώην πρωθυπουργοί: Η σχέση πολιτικής εξουσίας και τηλεοπτικής τέταρτης εξουσίας ήταν πολυτάραχη.
Συχνά σχέση εναγκαλισμού και άλλοτε, σχέση σύγκρουσης. Από την καταγγελία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη κατά των διαπλεκόμενων και τη δήλωση Καραμανλή περί νταβατζήδων, μέχρι το διαγωνισμό του Σημίτη, που δεν έγινε ποτέ και την επικείμενη δημοπρασία.
Το σπόρο για τη δημιουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης τον έβαλε η ΝΔ και προσωπικό ρόλο έπαιξε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης τόσο στην κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη, όσο και ως πρωθυπουργός.
Στο προεκλογικό πρόγραμμα της ΝΔ το 1985, όταν πρόεδρος του κόμματος ήταν πλέον ο Μητσοτάκης και στη γαλάζια παράταξη έπνεε αέρας φιλελευθερισμού και αντικρατισμού, υπήρχε θέση υπέρ της ιδιωτικής τηλεόρασης. Το ΠΑΣΟΚ ξεσήκωσε τους υπαλλήλους της ΕΡΤ, που φοβήθηκαν ότι η ΝΔ ήθελε να ιδιωτικοποιήσει τα κρατικά κανάλια και ανησύχησαν ότι θα απολυθούν. Τελικά ένας άλλος πρόεδρος της ΝΔ έκλεισε εν μία νυκτί την κρατική τηλεόραση, αλλά αυτή είναι μία άλλη ιστορία.
Το 1985, η πρόταση της ΝΔ συμβάδιζε με το αίτημα για απελευθέρωση από τον κρατικό έλεγχο, δηλαδή τον έλεγχο του ΠΑΣΟΚ, στο οποίο δεν ήταν -παραδόξως, αφου μιλάμε για ιδιωτικό τομέα- αντίθετη η αριστερά. Η ΝΔ μάλιστα οργάνωνε διαδηλώσεις υπέρ της “μη κρατικής τηλεόρασης” (όρος που προτιμάτο από τη λέξη “ιδιωτική”) και της απελευθέρωσης της κρατικής τηλεόρασης από τον κυβερνητικό έλεγχο και σε μία από αυτές εντοπίστηκε έγκαιρα βόμβα που αν είχε εκραγεί θα είχε τινάξει στον αέρα το Μητσοτάκη και πολλούς πολίτες.
Το τηλεοπτικό 1989
Το κρατικό μονοπώλιο όμως εξακολούθησε να ισχύει ως το 1989. Επί κυβερνήσεως Τζαννή Τζαννετάκη, στην οποία συμμετείχε και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο, το άρθρο τέσσερα του νόμου 1866/89 έδωσε τη δυνατότητα δημιουργίας μη κρατικής τηλεόρασης σε όσους είχαν εμπειρία και παράδοση στα ΜΜΕ.
Δηλαδή στους εκδότες: “ Μεταξύ των κριτηρίων για τη χορήγηση και ανανέωση της άδειας συνεκτιμώνται η πληρότητα και η ποιότητα του προγράμματος και η εμπειρία και παράδοση των μετόχων της εταιρείας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως επίσης και η ιδιότητα του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης”. Δόθηκε επίσης προσωρινή άδεια λειτουργίας σε δύο ιδιωτικά κανάλια, στο Mega και στη Νέα Τηλεόραση.
Το ΠΑΣΟΚ αντέδρασε, όχι γιατί ήταν αντίθετο σε αυτή καθεαυτή τη δημιουργία ιδιωτικής τηλεόρασης, αλλά γιατί κατηγορούσε τη ΝΔ πως ουσιαστικά δημιουργεί ένα φιλικό προς εκείνη σύστημα. Από το ΠΑΣΟΚ εξέφραζαν ανησυχίες για υπερβολική συγκέντρωση δύναμης στα χέρια των καναλαρχών- εκδοτών και είχε κατατεθεί μάλιστα η πρόταση να δοθεί δυνατότητα ίδρυσης τηλεοπτικών σταθμών και σε συνδικαλιστικά όργανα όπως η ΓΣΕΕ και συνεταιριστικούς φορείς, που θα ήταν βέβαια φίλα προσκείμενοι στο Κίνημα.
Η αριστερά και ο τότε ενιαίος Συνασπισμός υποστήριξε τη δημιουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης και δη το ρόλο των εκδοτών. Θετικός ήταν ο Χαρίλαος Φλωράκης. “Και η αριστερά εκδότης είναι”, είχε πει χαρακτηριστικά ο εισηγητής του κόμματος Μίμης Ανδρουλάκης, ο οποίος να θυμίσουμε στους νεότερους ότι ναι, τότε ήταν στο Συνασπισμό της Αριστεράς.
Η στάση αυτή οφειλόταν σε “αντιπασοκική λογική”, καθώς οι δυνάμεις της αριστεράς είχαν πρωτοστατήσει και στην ελεύθερη ραδιοφωνία, με αριστερούς δημάρχους στην πρωτοπορία, ενώ μην ξεχνάμε επίσης ότι την εποχή εκείνη το σκάνδαλο Κοσκωτά κυριαρχούσε και συνάσπιζε δυνάμεις από την αριστερά μέχρι τη δεξιά εναντίον του Ανδρέα Παπανδρέου.
Άλλωστε η αριστερά βρέθηκε με δικό της τηλεοπτικό σταθμό, τον 902, στη συνέχεια, αλλά υπό τον έλεγχο πλέον του ΚΚΕ. Εν τω μεταξύ η ατμόσφαιρα μύριζε (ξανά) εκλογές.
Την ιστορική απόφαση για το Mega υπέγραψαν στις 28 Αυγούστου 1989 οι υπουργοί της κυβέρνησης Τζαννετάκη, Αθανάσιος Κανελλόπουλος, Αντώνης Σαμαράς, Νίκος Κωνσταντόπουλος και Νίκος Γκελεστάθης. Η προσωρινή άδεια δόθηκε χωρίς ουσιαστικά να υπάρχει σχετικός νόμος, με βάση ευρωπαϊκή σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ένα νόμο του 1972, δηλαδή επί Χούντας, για λειτουργία πειραματικών σταθμών με σκοπό την πρόοδο της επιστήμης!
Το Mega εξέπεμψε πρώτη φορά στις 20 Νοεμβρίου του 1989 και τότε μέτοχος ήταν εκτός από τους Χρήστο Λαμπράκη, Βαρδή Βαρδινογιάννη, Γιώργο Μπόμπολα και Κίτσο Τεγόπουλο και ο Αριστείδης Αλαφούζος.
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 1990 βγαίνει στον αέρα ο Ant1 σε συνεργασία του Μίνωα Κυριακού με εκδότες και εφοπλιστές (Βουδούρη, Πουρνάρα, Καλογρίτσα, Γουρδομιχάλη, Ηλιάδη, Ξανθόπουλο, Παπαδόπουλο).
Επόμενος σταθμός ήταν το Star, στο αρχικό σχήμα του οποίου συμμετείχαν εκτός από το Βαρδή Βαρδινογιάννη, οι εκδότες δύο δεξιών εφημερίδων, του Ελεύθερου Τύπου Άρης Βουδούρης και της Απογευματινής Πάνος Καραγιάννης.
Ακολούθησε ο πρώτος Σκάι, που έγινε Alpha και άλλα μικρότερα κανάλια. Ήταν ένα νέο τοπίο.
Τα “διαπλεκόμενα” του Μητσοτάκη και ο “αρχιερέας της διαπλοκής”
Το πρώτο βήμα για την ιδιωτική τηλεόραση έγινε επί κυβερνήσεως Τζαννετάκη και το επόμενο βήμα, αυτό της αδειοδότησης, το Δεκέμβριο του 1990 με πρωθυπουργό πλέον τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Τρία χρόνια μετά την πρώτη εκπομπή του Mega, επί κυβέρνησης Μητσοτάκη, δόθηκαν πλέον απευθείας ειδικές άδειες σε Mega, ANT1, Star, Seven X (νυν ΣΚΑΪ) του Γιώργου Μπατατούδη, New Channel του Φώτη Μανούση, Κανάλι 29 και άδειες τοπικής εμβέλειας σε TV 100, Μακεδονία TV, Telecity του Γιώργου Καρατζαφέρη και ΤΗΛΕΤΩΡΑ του Γρηγόρη Μιχαλόπουλου.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έπαιξε κεντρικό ρόλο στην ύπαρξη της ιδιωτικής τηλεόρασης, ήταν όμως και αυτός που έβαλε στο πολιτικό λεξιλόγιο τους όρους “διαπλεκόμενα συμφέροντα” και “διαπλοκή”. Σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό «διαπλεκόμενα οικονομικά και εκδοτικά συμφέροντα» (βλέπε Αλαφούζος) είχαν συνωμοτήσει εναντίον του, με όργανο τον Αντώνη Σαμαρά που αποχώρησε από τη ΝΔ και ίδρυσε την Πολιτική Άνοιξη, ανοίγοντας το δρόμο για την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη με αφορμή την αποκρατικοποίηση του ΟΤΕ.
Ο όρος δεν αναφερόταν ειδικά στην ιδιωτική τηλεόραση, συνδέθηκε όμως και με τα ιδιωτικά κανάλια, που είχαν υψηλότατη τηλεθέαση, την ώρα που άρχιζε η αντίστροφη μέτρηση για τις εφημερίδες και ενώ το διαδίκτυο δεν είχε ακόμη αλλάξει το τοπίο.
Με την πτώση Μητσοτάκη, επέστρεψε στην εξουσία ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος είχε δει νωρίτερα τους εκδότες και καναλάρχες πλέον να συνασπίζονται εναντίον του με αφορμή την υπόθεση Κοσκωτά. Η υγεία όμως του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ ήταν κλονισμένη και έτσι έρχεται στην πρωθυπουργία και προεδρία του Κινήματος ο Κώστας Σημίτης.
Αν και το ΠΑΣΟΚ το 1989 είχε αντιδράσει στον τρόπο με τον οποίο μπήκε στην πολιτική ζωή η ιδιωτική τηλεόραση, κατηγορήθηκε ιδίως επί Σημίτη ότι “τα βρήκε” με τα “νέα τζάκια”. Το μιντιακό και ιδίως το τηλεοπτικό τοπίο, που διαμορφώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 αποδόθηκε κατά κύριο λόγο στο σημιτικό ΠΑΣΟΚ ή για τους αντιπάλους “καθεστώς Σημίτη”. Τον τότε πρωθυπουργό είχε άλλωστε αποκαλέσει “αρχιερέα της διαπλοκής” ο Κώστας Καραμανλής, αν και ζήτησε στη συνέχεια συγνώμη.
Η κυβέρνηση Σημίτη, με υπουργό Τύπου τότε το Δημήτρη Ρέππα, ανακοίνωσε το 1997 διαγωνισμό για την προκήρυξη 117 αδειών τηλεοπτικών σταθμών: Έξι εθνικής εμβέλειας, 53 περιφερειακούς και 58 τοπικούς. Κατατέθηκαν 160 υποψηφιότητες- ήταν εποχή “παχιών αγελάδων” και μίας αναπτυσσόμενης μιντιακής αγοράς.
Πέρασαν όμως πέντε χρόνια. Δόθηκε μία πρώτη παράταση το 1998 και μία δεύτερη το 2002, ενώ μέχρι σήμερα έχουν δοθεί συνολικά 15 παρατάσεις. Και το 2002 ο τότε υπουργός Τύπου Χρήστος Πρωτόπαππας κήρυξε το διαγωνισμό άγονο, για να προκηρύξει νέο διαγωνισμό. Σε αυτόν κατατέθηκαν 15 υποψηφιότητες, αλλά δεν έγινε ποτέ. Άλλωστε μεσολάβησαν οι εκλογές του 2004, που έφεραν στην εξουσία τον Κώστα Καραμανλή.
Οι νταβατζήδες και ο βασικός μέτοχος
“Δεν μπορεί 5 νταβατζήδες και ξένα κέντρα να εξουσιάζουν την πολιτική ζωή της χώρας”. Η φράση του Κώστα Καραμανλή στην ταβέρνα “Μπαϊρακτάρης” το 2004 συνδέθηκε ίσως περισσότερο από κάθε άλλη με την πρωθυπουργία του, η πρώτη -και χαμένη- μεγάλη μάχη της οποίας υπήρξε αυτή για το βασικό μέτοχο το 2005.
Ο νόμος 3310 ήρθε προς ψήφιση στο κοινοβούλιο τον Ιανουάριο του 2005. Το ποσοστό του βασικού μετόχου ορίστηκε στο 1% και το ασυμβίβαστο επεκτάθηκε σε όλα τα συγγενικά του πρόσωπα και ιδρύματα που σχετίζονται μαζί του.