Πέρυσι, από την άνοιξη ως το φθινόπωρο διάβαζα σαν μανιακή… Πάνω στο γραφείο υπήρχαν τέσσερεις τόμοι και, όποτε ξέκλεβα λίγο χρόνο από τις υπόλοιπες υποχρεώσεις μου, έπεφτα με τα μούτρα στο διάβασμα… Τόσο πολύ με απορροφούσε αυτό που διάβαζα ώστε ξεχνούσα διάφορες δουλειές: ξεχνούσα το μάτι της κουζίνας αναμμένο, παρ' ολίγο να κάψω το φαΐ στο φούρνο δυο - τρεις φορές, τις βρύσες να τρέχουν.
-Τι διαβάζεις, τέλος πάντων, που δε δίνεις σημασία στο τι γίνεται γύρω σου; Με ρώτησε, κάποια στιγμή, φανερά εκνευρισμένο το έτερον ήμισυ.
Τον κοίταξα με απορία και του απάντησα, λες κι ήταν το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο και όφειλε να το γνωρίζει:
-Μα την «Τετραλογία της Νάπολης», της Ελενας Φεράντε!
Λέγοντας αυτές τις λίγες λέξεις αισθάνθηκα σα να έκανα μια ομολογία στη σημασία που είχε για μένα αυτό το βιβλίο -τα βιβλία- καθώς πρόβαλε την αξία της μόρφωσης και άλλες ξεχασμένες αξίες που αποτέλεσαν τη μοναδική απόδραση της ηρωίδας από τη φτώχεια.
Είχα να αισθανθώ έτσι, εννοώ να βρεθώ σε ένα σύμπαν καλής λογοτεχνίας που να με αγγίξει -όπως και άγγιξε μαζικά χιλιάδες γυναίκες- από τα βιβλία της Τζέιν Οστεν.
Ο άξονας της ιστορίας που ξεκινάει με την «Υπέροχη φίλη» και συνεχίζεται και στα υπόλοιπα βιβλία, είναι ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε δύο φίλες για το ποια είναι καλύτερη με τις λέξεις: η Ελενα -αφηγείται- που με τόσες δυσκολίες τέλειωσε το Γυμνάσιο και έφτασε να σπουδάσει στο κορυφαίο Πανεπιστήμιο της Πίζας για να γίνει συγγραφέας ή η Λίλα που έχοντας μόνον απολυτήριο Δημοτικού κατορθώνει να γοητεύει με τη δύναμη του μυαλού της από εργάτες μέχρι αστούς και από κομμουνιστές μέχρι φασίστες…
Μέσα από το βιβλίο αναδεικνύονται εικόνες μιας φτωχής Νάπολης της δεκαετίας του '50 που δε διαφέρει και πολύ από τη μεταπολεμική Ελλάδα που γεννήθηκα και μεγάλωσα. Κοινές αναμνήσεις έγιναν γρήγορα ευχάριστοι διάμεσοι… Γνώρισα από πρώτο χέρι και από αφηγήσεις των γονιών μου… ότι τα βιβλία ήταν ακριβά, γι' αυτό περνούσαν από τον έναν μαθητή στον άλλον… ότι οι γονείς στερούνταν βασικά αγαθά για να τελειώσουν τα παιδιά τους το σχολείο… ότι πολλές φορές φωτισμένοι δάσκαλοι παρακαλούσαν οικογένειες να αφήσουν άριστους/τες μαθητές/τριες να συνεχίσουν στο Γυμνάσιο και να μη χαθούν στα γρανάζια της οικογενειακής επιχείρησης οι μεν, της οικοκυρικής οι δε… ότι όλα ήταν λίγα: το φαγητό, τα ρούχα, τα παιχνίδια, τα βιβλία, ακόμα και τα συναισθήματα… ότι ξυπνούσαμε στις έξι το πρωί για να κάνουμε επανάληψη… ότι η ύλη των εξετάσεων ήταν τόσο μεγάλη που σε εξουθένωνε... ότι η έκθεση ιδεών απαιτούσε περίσσεια γνώσεων και καλοδουλεμένο κείμενο…
Η «Τετραλογία της Νάπολης» υπήρξε για μένα μια απενοχοποιητική saga για τις γυναίκες. Γιατί η Ελενα δεν υπήρξε ούτε τέλεια σύζυγος ούτε τέλεια μητέρα, αν κάτι έλεγαν αυτά σαν αξίες της εποχής. Δεν υπήρξε ούτε τέλεια ερωμένη… Υπήρξε καλή φίλη… Πάνω από όλα υπήρξε αγωνίστρια!
Και αν στα έργα της Οστεν τον άντρα ως τρόπαιο τον κέρδιζε η πιο διανοούμενη, στο έργο της Φεράντε ο άντρας είναι λιγότερο σημαντικός από το να εξωτερικεύεις την ψυχή σου με λέξεις…
Υ.Γ.: Τώρα έχω δώσει τα βιβλία στη σύντροφο του γιου μου… Ελπίζω να μην έβαλα τα χεράκια μου και να έβγαλα τα ματάκια μου!
Της ΣΟΦΙΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
