ΑΠΟΨΕΙΣ

ΑΠΟΨΕΙΣ

Η μάχη των συμβολισμών της λαϊκής γλώσσας

Νικολέττα Τσιτσανούδη – Μαλλίδη*

Μία από τις σηματοδοτήσεις της αποκατάστασης της δημοκρατίας το 1974 στην Ελλάδα ήταν η ανάγκη καλλιέργειας μιας νέας πολιτισμικής παιδείας. Στον υποδοχέα του καινούργιου εστίασαν όχι μόνον οι φορείς της πολιτικής, αλλά και της νεότερης δημοσιογραφίας, με την υιοθέτηση μιας λαϊκής ή και λαϊκότροπης γλώσσας με δημοκρατικές συνδηλώσεις. Η καθιέρωση της ακώλυτης χρήσης της δημοτικής γλώσσας ευνοήθηκε ως ένα πολιτισμικό απότοκο της επανόδου του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Η κοινωνική δυσπιστία που συνδεόταν με τη λαϊκότητα της ομιλούμενης γλώσσας υποχώρησε και το τέλος της επισημότητας του δημόσιου λόγου δεν άργησε να ακολουθήσει. Από τις ρομαντικές υπερβολές του αρχαϊσμού μεταβήκαμε σε νεότερες ρομαντικές υποδηλώσεις της χρήσης της λαϊκής γλώσσας ως ένδειξη του μεγάλου ενδιαφέροντος της πολιτικής και τηλεοπτικής εξουσίας υπέρ των συμφερόντων του λαού.

Με την είσοδο της ελεύθερης ραδιοτηλεόρασης στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι εκπρόσωποι της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας επιχείρησαν να εμφανιστούν όσο το δυνατόν περισσότερο οικείοι έναντι των αποδεκτών του λόγου τους συγκλίνοντας «προς τα κάτω» το ρεπερτόριό τους.

Αν και φορείς ενός εκ φύσεως δημόσιου και διακεκριμένου είδους λόγου, εν τούτοις εντρύφησαν στην άτυπη καθημερινή γλώσσα του μικρομεσαίου πολίτη εγκαταλείποντας την τυπικότητα και αυστηρότητα του παρελθόντος. Νεότεροι και σύγχρονοι «δημοτικιστές», που προέρχονταν από την πολιτικοεκδοτική ιεραρχία, προσέγγισαν τα «χαμηλά» κοινωνικοοικονομικά στρώματα μέσω της λαϊκότητας του γλωσσικού κώδικα, ακόμη και με την επαναφορά διαλεκτικών στοιχείων, στο πλαίσιο μιας στάσης, που ονόμασα στάση υψηλής εικονικής και απατηλής οικειότητας.

Η ιστορία επαναλήφθηκε και η μάχη των συμβολισμών δεν έπαψε. Οι πρόσφατες αλλά και τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, όπως η οικονομική κρίση και τα διάφορα κινήματα διαμαρτυρίας που αναπτύχθηκαν, επανέφεραν τον συμβολισμό της χρήσης της ομιλούμενης δημοτικής στο φυσικό του πεδίο, αυτό της ανατροπής και της απείθειας στην εξουσία.

Αμέσως μετά, επιχειρήθηκε μία ενδιαφέρουσα αντιστροφή, όταν τα πολιτικο–τηλεοπτικά, εγχώρια και ξένα, συστήματα επιστράτευσαν τη λαϊκή γλώσσα, όχι για να υπερασπιστούν τις αναμονές και τις προσδοκίες του λαού, αλλά για να στιγματίσουν τον λαό ως υπεύθυνο της υπαγωγής της χώρας σε καθεστώς οικονομικής επιτήρησης. Αν και η εμβληματοποίηση της γλώσσας εξακολουθούσε να είναι ισχυρή, εν τούτοις άλλαξε πεδία, δεδομένου ότι σημαντικές ιδεολογικές και πολιτισμικές αφετηρίες μετατοπίστηκαν προς διαφορετικές εστίες δύναμης και πλούτου.

Μολονότι πριν από την εγκατάσταση των μνημονίων, η λαϊκή γλώσσα χρησιμοποιούνταν από δημοσιογράφους, πολιτικούς και διαφημιστές για τη διεύρυνση των ακροατηρίων και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, η ίδια μορφή της γλώσσας επιλέχθηκε στο εξής προκειμένου να διευκολύνει την κατασκευή της συναίνεσης και αποδοχής των σκληρών μνημονιακών μέτρων. Εάν δηλαδή στα χρόνια της ευμάρειας για την ελληνική κοινωνία, η γλώσσα υπηρετούσε την αποκαλούμενη στάση εικονικής ευμένειας και υψηλής απατηλής οικειότητας, στα χρόνια της οικονομικής υστέρησης η ίδια γλώσσα επιστρατεύτηκε για να στιγματίσει τον λαό εν γένει και την κάθε μία μονάδα χωριστά για το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο κατήλθε η χώρα.

Ενα εντυπωσιακό στοιχείο που αναδύεται ως προβληματισμός αφορά σε αναθεωρήσεις και επαναδιαπραγματεύσεις της νοηματοδότησης πολλών λέξεων και φράσεων, οι οποίες μέχρι τα μνημόνια είχαν ένα διαφορετικό περιεχόμενο.

Η «επαναβάπτιση» των περιεχομένων, εάν θα μπορούσα να περιγράψω με αυτόν τον τρόπο την εν πολλοίς αυθαίρετη χρήση των σημαινόντων και των μορφών για να απεικονίσουν διαφορετικές ενέργειες ή καταστάσεις (σημαινόμενα), οδήγησε το κοινό των παραληπτών σε μία παραλυτική σύγχυση, με την «ομοφωνία» την οποία επιχείρησε να επιβάλει μερίδα των ΜΜΕ. Κοντολογίς, αφορούσε μία επαναδιαμόρφωση των σημασιών και των ιδεών που όμως απεικονίζονται με τις ίδιες ηχητικές ακολουθίες, τις ίδιες ακουστικές εικόνες.

Κι ενώ οι αλλαγές των γλωσσικών σημείων απαιτούν μια ελεύθερη συγκατάθεση της κοινότητας, που είναι ένας παράγοντας συντήρησης, εν τούτοις στην πράξη παρατηρήθηκαν βίαιες μεταβολές ως προς τις έννοιες και τα περιεχόμενα των λέξεων, χωρίς αυτές να προκύπτουν από την αβίαστη χρήση μεταξύ των φυσικών χρηστών, αλλά από την από επάνω προς τα κάτω επιβολή και νομιμοποίηση.

*αναπληρώτρια καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

www.efsyn.gr/

Follow Us

OXYGEN FM

ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ

Τελευταία Νέα

ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΑΧΑΪΑΣΣύλληψη αλλοδαπού για παράνομη οπλοκατοχή Συνελήφθη, χθες το βράδυ, στην Πάτρα, από αστυνομικούς της ΟΠΚΕ τηςΥποδιεύθυνσης Ασφάλειας Πατρών, ένας αλλοδ . . .
ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ

Σε εξέλιξη βρίσκονται οι έρευνες του Δήμου Πατρέων σχετικά με το περιστατικό ηλεκτροπληξίας μαθητή Λυκείου χθες το μεσημέρι, σε σχολικό συγκρότημα σε προάστιο της Πάτρας. Αμέσως με . . .
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η πόλη της Πάτρας μεταμορφώνεται σε έναν ζωντανό κινηματογραφικό προορισμό από τις 28 έως τις 31 Μαρτίου, φιλοξενώντας το Urban Film LUX. Αυτή η μοναδική εκδήλωση προσκαλεί τους κ . . .
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

Διευρυμένη συνάντηση εργασίας, ενόψει της επικείμενης έναρξης της τουριστικής περιόδου στη Δυτική Αχαΐα, είχε ο Δήμαρχος Δυτικής Αχαΐας Γρηγόρης Αλεξόπουλος, ο οποίος υποδέχθηκε στ . . .
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΑΧΑΪΑΣΣύλληψη αλλοδαπού για παράνομη οπλοκατοχή Συνελήφθη, χθες το βράδυ, στην Πάτρα, από αστυνομικούς της ΟΠΚΕ τηςΥποδιεύθυνσης Ασφάλειας Πατρών, ένας αλλοδαπός άνδρας, διότι σ
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

Εφυγε από τη ζωή σε ηλικία 67 ετών ο Νικόλαος Κεραμιδάς, μετά από πολύμηνη μάχη με ασθένεια. Γεννημένος το 1957, ξεκίνησε να εργάζεται σε εκτελωνιστικό γραφείο από το 1969 σε ηλικία 13 ετών. Διετέλεσ
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

Συνελήφθη, προχθές το πρωί, στον Πύργο , από τους αστυνομικούς του Τμήματος Δίωξης Ναρκωτικών της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Πύργου, ένας ημεδαπός άνδρας, σε βάρος του οποίου σχηματίστηκε, κακουργηματι
Image
Image

Search