Τις τελευταίες δεκαετίες, στην αυγή της τρίτης χιλιετίας, οι άνθρωποι έχουμε καταφέρει να χαλιναγωγήσουμε εν πολλοίς την πείνα, τις επιδημίες και τους πολέμους, τα τρία βασικά προβλήματα που βρίσκονταν από τα αρχαία χρόνια στην κορυφή τού καταλόγου των προβλημάτων της ανθρωπότητας. Έτσι, τα προβλήματα αυτά από ακατανόητες και ανεξέλεγκτες δυνάμεις της φύσης έχουν μεταμορφωθεί σε διαχειρίσιμες προκλήσεις. Αλλ' αμέσως ξεπηδάει το επόμενο πρόβλημα: όταν θα έχουμε θέσει υπό πλήρη έλεγχο τον λιμό, τις επιδημίες και τους πολέμους, τί θα πάρει την θέση τους στην κορυφή της ανθρώπινης αντζέντας; Θα αναρωτηθούμε δηλαδή ''τί θα κάνουμε τώρα;''. Τί θα κάνουμε όλη αυτή την δύναμη που μας προσφέρουν τα νέα μας υπερόπλα, η βιοτεχνολογία και η πληροφορική.
Απλά... πράγματα. Θα αφήσουμε την εποχή του Homo Sapiens, του ‟έμφρονος'' ή ‟σοφού'' ανθρώπου, ο οποίος, έχοντας εξελιχθεί στην ανατολική Αφρική πριν απο 200.000 χρόνια, είναι το μοναδικό ανθρώπινο είδος που επιβιώνει εδώ και 13.000 χρόνια, μετά την εξαφάνιση απο τη γη των άλλων ειδών του ανθρώπου (homo erectus, homo neanderthalensis- νεάντερταλ κ.λπ.) Θα αφήσουμε δηλ. την εποχή μας (την αφήνουμε ήδη) και θα αναζητήσουμε την ευδαιμονία και την αθανασία, αφού πρώτα αποκτήσουμε έναν θεϊκό έλεγχο στο βιολογικό μας υπόστρωμα. Θα αναβαθμιστούμε δηλ. σε θεούς, των οποίων προνόμια είναι η ευδαιμονία και η αθανασία, διαθέτοντας προς τούτο τρεις δρόμους: τη βιολογική μηχανική, την κυβερνομηχανική και την μηχανική μη οργανικών όντων.
Homo deus λοιπόν. Άνθρωπoς θεός. **
Και ύστερα ήρθε ο κορωνοϊός. Covid-19! Και ξυπνήσαμε.
Κραταιοί ηγεμόνες-αρχηγοί κρατών, πανίσχυροι επιχειρηματίες, πετρελαιοπαραγωγοί, όλοι του είδους homo sapiens, απλοί άνθρωποι ανά την υφήλιο, homo sapiens επίσης, σαστισμένοι, φοβισμένοι, αβέβαιοι για το παρόν και το μέλλον, παρακολουθούν την εξέλιξη του ιού, μετρώντας κρούσματα και θανάτους (‟θύματα'', για να μην τρομάζουμε και πολύ). Και η TV και τα ΜΜΕ να μην κρύβουν τίποτα: Άδειες πόλεις, πλατείες, δρόμοι - σαν από έργο επιστημονικής φαντασίας- αριθμοί ‟κρουσμάτων'' και ‟θυμάτων'' - αλλού δεκάδες, αλλού εκατοντάδες, αλλού χιλιάδες -, μέχρι και φορτηγά και στρατιωτικά οχήματα είδαμε να μεταφέρουν φέρετρα, και ομαδικούς τάφους να δέχονται νεκρούς. Από τα αζήτητα, τους δυστυχείς!...Homo Sapiens κι αυτοί. Και μέσα σε όλα τούτα, ανατριχιαστικό το ερώτημα για την ‟επόμενη μέρα''. Οικονομία, εργασιακές και κοινωνικές σχέσεις, σχολεία, καταστήματα, συγκοινωνίες, κέντρα θεαμάτων και διασκεδάσεων, κ.λπ., όλα (επαν-) εξετάζονται. Μαζί με την αβεβαιότητα και τον φόβο για τον ίδιο τον ιό. Και Θεός φυλάξοι.
Homo deus λοιπόν; Μάλλον όχι. Οι θεοί δεν έχουν τέτοια προβλήματα ούτε φοράνε μάσκες και γάντια. Εκεί που (νομίζαμε ότι) πηγαίναμε πρόσ(σ)ω ολοταχώς προς την ευδαιμονία και την αθανασία (των θεών), να 'μαστε ολοταχώς προς τα πίσω: Ο homo sapiens εστράφη προς τα οπίσω! Η εποχή του δεν έχει τελειώσει ακόμη, και ίσως να μην τελειώσει ποτέ! Ισχύει κι εδώ το κοινώς λεγόμενο, ότι όταν ο άνθρωπος (homo) κάνει σχέδια, ο Θεός (Deus) γελάει. Κάτι έχει να μας πει εδώ και η ελληνική Μυθολογία. Ο Ίκαρος, λέει, γοητευμένος από την πτήση του [από την Κρήτη (Λαβύρινθος) προς την Αθήνα] με τα φτερά που έφτιαξε ο πατέρας του Δαίδαλος, παράκουσε την εντολή του τελευταίου και πέταξε ψηλά, κοντά στον ήλιο, με αποτέλεσμα να λιώσει από τον ήλιο (τον θεό Ήλιο) το κερί με το οποίο ήταν κολλημένα τα φτερά στους ώμους του, να αποκολληθούν να φτερά, να πέσει στη θάλασσα και να χάσει τη ζωή του. "Η ιστορία του κρύβει το πανάρχαιο πνεύμα αναζήτησης που υπάρχει στον άνθρωπο να κατακτήσει τη φύση και να ξεπεράσει ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό"***. Μήπως πάθαμε και εμείς το ίδιο; Μήπως, γοητευμένοι από την ‟ανωτερότητά'' μας και όχι και τόσο ‟έμφρονες'' ή ‟σοφοί'' (sapiens), πληρώνουμε την αλαζονεία, την υπεροψία, το υπερ - εγώ μας απέναντι στη φύση, στο υπόλοιπο ζωικό της βασίλειο, αλλά και στο φυτικό, στα οποία επιπέσαμε με μανία τα τελευταία χρόνια; Νέμεση για την ύβρη;
Ιδού όμως και μια διαφορετική όψη.
Είχα την τύχη να φύγω με την γυναίκα μου (16 Μαρτίου)για ένα εξοχικό που έχουμε στη Λογγά Μεσσηνίας, ένα χιλιόμετρο έξω απ' το χωριό και 400 μ. μακριά από το κοντινότερο σπίτι. Μείναμε εκεί πενήντα ημέρες, παρακολουθώντας τις εξελίξεις.
Είδα τη φύση να αναγεννιέται. Περιβόλια, ελαιοστάσια, αγροί, τα περισσότερα περιποιημένα όσο ποτέ, καθώς και τα πουλιά, απολάμβαναν απορημένα την καθαρή ατμόσφαιρα και τη φύση. Το ίδιο και οι (λίγοι) άνθρωποι που έβλεπες εδώ και εκεί - οι δρόμοι και τα χωριά κι εδώ άδεια - με ατέλειωτον τον χρόνο για τις αγροτικές τους εργασίες. Το απόγευμα, στο ‟περπάτημα'', τους συναντούσες και χαιρετούσε ο ένας τον άλλο, από απόσταση μεν, σαν να ήταν όμως πολύ κοντά, ακόμη και άνθρωποι που είχαν χρόνια να συναντηθούν και να μιλήσουν, στη βιασύνη της ζωής. Μετά παρακολουθούσαμε στην τηλεόραση την ‟ενημέρωση'' για την εξέλιξη του κορονοϊού, τα θλιβερά νέα από τις άλλες χώρες, με μια χαρά πάντως και ελπίδα που η δική μας τα ‟πήγαινε καλά''. Χάρη σε μερικούς έμφρονες ανθρώπους; Γιατί όχι; Και στις άοκνες προσπάθειες άλλων, αλλά και στους πολλούς, που τους «άκουγαν» με «θρησκευτική ευλάβεια».Υπήρχαν και στιγμές που σχεδόν αισθανόμουνα.. τύψεις επειδή περνούσαμε τόσο καλά, ενόψει των δυσκολιών αλλά και των θυμάτων στην κοινωνία μας, έστω και πολύ λιγότερων από εκείνα του παγκόσμιου γίγνεσθαι.
Και τώρα πάλι στο αναδυόμενο σιγά-σιγά βουητό της πόλης.
*ο Αργύρης Σταυράκης είναι Αρεοπαγίτης ε.τ. - συγγραφέας.
**Βιβλιογραφία:
Yuval Noah Harari, Sapiens - Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου, του ιδίου, Homo Deus - Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος, για την ελληνική γλώσσα εκδ. ‟Αλεξάνδρεια'', 2015 και 2017 , αντίστοιχα.
***Ε. ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ-ΣΕΡΜΠΕΤΗ, Eγκυκλοπαίδεια ‟ΠΑΠΥΡΟΣ- ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΤΑΝΙΚΑ'', λ. Ίκαρος.
