Αναμφισβήτητα, είναι ένα θέμα που απασχολεί πάρα πολλούς ανθρώπους και συζητείται σε καθημερινή βάση μεταξύ φίλων , συγγενών, ζευγαριών ανεξαρτήτου ηλικιακού προσδιορισμού. Οπωσδήποτε δεν είναι εφικτό να γίνει μια πλήρη και εκτεταμένη ανάλυση σε ένα άρθρο . Για αυτό το λόγο θα περιοριστούμε σε μια όσο το δυνατόν ικανοποιητική προσέγγιση , με αναφορές σε ορισμένα πεδία του θέματος . Μέσα από αυτό το άρθρο επιχειρείται να γίνει μια απόπειρα κατανόησης της καθημερινής προσπάθειας που χρειάζεται να καταβάλει το ζευγάρι έτσι ώστε να διατηρήσει τη σχέση «ζωντανή» αλλά και να την εξελίξει θετικά. Πολλά ζευγάρια σήμερα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και κρίση στη σχέση τους όπως ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, ένα πένθος , μια απώλεια εργασίας, μια απιστία κ.ο.κ . Κάποια προσπαθούν με υπομονή και επιμονή να τα επιλύσουν , κάποια άλλα αποσύρονται και χωρίζουν οι δρόμοι τους , κάποια άλλα δε χωρίζουν αλλά παραμένουν σε μια σχέση «τελειωμένη» ή «τοξική» ενδεχομένως είτε με πολύ έντονες και αλλεπάλληλες συγκρούσεις είτε διατηρώντας μια «παράλληλη» σχέση σε κάποιες άλλες περιπτώσεις. Το βέβαιο είναι ότι κάποιες φορές ο ένας από τους δύο επενδύει περισσότερο συναισθηματικά σε μια σχέση από τον άλλον. Αυτός είναι που υποφέρει και πονάει περισσότερο μετά από έναν χωρισμό.
Αλλά ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή . Οι σχέσεις δεν είναι καθόλου μια « εύκολη υπόθεση» . Έχουμε δυο ανθρώπους οι οποίοι συναντώνται από ξεχωριστά περιβάλλοντα, με διαφορετικά βιώματα και ερεθίσματα άλλοτε περισσότερο άλλοτε λιγότερο , οι οποίοι καλούνται να συνυπάρξουν και να συμπορευτούν στη ζωή τους ισότιμα , με σεβασμό, αμοιβαιότητα και αποδοχή στη διαφορετικότητα του καθενός . Βεβαίως , όλες οι σχέσεις χτίζονται σε βάθος χρόνου και αναπτύσσουν εντονότερους συναισθηματικούς δεσμούς όχι όμως λόγω συνήθειας αλλά λόγω καταστάσεων που φέρνουν πιο κοντά δυο ανθρώπους . Συνεπώς ξεκινάμε από μια περίοδο γνωριμίας που μαθαίνουμε έναν άνθρωπο και ερχόμαστε όλο και πιο κοντά του . Εκεί όλα φαίνονται μαγικά και μοναδικά . Και γιατί να μην είναι άλλωστε ; Είναι η περίοδος του φλερτ, που νιώθει κάποιος μια έντονη έλξη για το σύντροφό του , που αισθάνεται ότι θέλει να τον βλέπει συχνά , που «ζωντανεύει» όταν είναι μαζί του , που όταν σε κοιτάζει στα μάτια και σου χαμογελάει νιώθει ο άλλος την απόλυτη ευτυχία , ξεγνοιασιά και ηρεμία. Σίγουρα υπάρχει και το στοιχείο της εξιδανίκευσης ( να ωραιοποιεί δηλαδή κανείς συμπεριφορές και αντιδράσεις που χρήζουν προσοχής ή προβληματισμού) .Στη συνέχεια όμως απομυθοποιείται αυτή η εικόνα με την έννοια ότι όσο ζει κανείς έναν άνθρωπο συναντά και αποκρυπτογραφεί και άλλες πτυχές του εαυτού του ειδικά όταν συμβιώνει μαζί του και τον παρατηρεί στην καθημερινότητά του . Θα το εξετάσουμε όμως παρακάτω εκτενέστερα .
Τίποτα όμως στη ζωή δε μένει στάσιμο . Τα πάντα γύρω μας μέσα στο χρόνο μεταβάλλονται , όπως αλλάζουν οι στόχοι μας , οι προτεραιότητές μας , οι επιθυμίες μας . Αυτό φυσικά δε μας βλάπτει . Αρκεί να γίνεται συνειδητοποιημένα και να τα έχουμε όλα ξεκάθαρα μέσα στο μυαλό μας . Όταν αποφασίζει ένας άνθρωπος να είναι με έναν άλλον βγαίνει το εγώ και μπαίνει το εμείς. Αυτό δε σημαίνει ότι μέσα σε μια σχέση ένας άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος για να αποφασίζει για τον εαυτό του και τη ζωή του , όμως όταν σκέφτεται μονάχα τον εαυτό του και δεν υπολογίζει και το σύντροφό του τότε δεν είναι ικανός να συνυπάρξει με έναν άνθρωπο χωρίς όμως να χάνει τα στοιχεία της ατομικότητάς του που τον κάνουν μοναδικό και ξεχωριστό . Τα όρια είναι λεπτά σε αυτές τις περιπτώσεις . Τώρα κατά πόσο το κάνει ο καθένας μας αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση. Χρειάζονται όμως γερά θεμέλια και όταν δεν υπάρχουν καμία σχέση δεν μπορεί να αντέξει τους δυνατούς σεισμούς και τους κλυδωνισμούς που έρχονται και συμβαίνουν μέσα από το πέρασμα του χρόνου . Οι σχέσεις λοιπόν δοκιμάζονται όταν βιώνουν μια περίοδο κρίσης .
Το πρώτο βήμα λοιπόν που χρειάζεται να διερευνήσουμε στην προκειμένη περίπτωση είναι στο πως επιλέγουμε έναν σύντροφο , τι κριτήρια και κίνητρα υπάρχουν πίσω από αυτήν την επιλογή . Προηγουμένως όμως , είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε πριν απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα ότι η ζωή του κάθε ανθρώπου δεν αποκτά νόημα και αξία μονάχα όταν βρίσκεται σε σχέση. Μπορούμε να είμαστε και «εκτός» σχέσης στη ζωή μας και να νιώθουμε ενεργοί ,λειτουργικοί και με συναισθηματική πληρότητα από άλλους ανθρώπους του περιβάλλοντός μας , όπως επίσης από την εργασία μας αλλά και από άλλα ενδιαφέροντα . Το να αποζητάμε φυσικά ή να προσδοκούμε να έχουμε μια καλή συντροφική σχέση σαφώς και δεν είναι κατακριτέο , όχι όμως στο βαθμό που να γίνεται εμμονή και να εξαρτάται από αυτό η διάθεσή μας και η συμπεριφορά μας . Σαφώς και η κάθε σχέση που αναπτύσσουμε με τους ανθρώπους έχει ξεχωριστά δεδομένα και καλύπτει διαφορετικές ανάγκες μας, ανάλογα με την ηλικιακή μας φάση ή την περίοδο που βιώνουμε στη ζωή μας .Ας δώσουμε όμως ένα παράδειγμα για να γίνει περισσότερο αντιληπτό. Σύμφωνα με τα κοινωνικά δεδομένα και κριτήρια που υπάρχουν σήμερα στις Δυτικές Χώρες ένας νέος ενήλικας στα 20 του χρόνια δεν συνάπτει σχέση για να παντρευτεί ή να αποκτήσει παιδιά (για το γάμο όμως θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο καθώς υπάρχουν διάφορες ερμηνείες , διαστάσεις και οπτικές) . Συνεπώς έχει άλλες προτεραιότητες και στόχους , όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν νιώθει την ανάγκη και την επιθυμία να έχει κάποιον σύντροφο.
Το καθετί στη ζωή μας χρειάζεται χρόνο για να ευοδωθεί και για να αναπτυχθεί κάτω από ιδιάζουσες συνθήκες και προϋποθέσεις και πόσο μάλλον όταν σχετίζεται με τις ανθρώπινες σχέσεις . Για παράδειγμα , εάν κάποιος περνάει μια περίοδο στη ζωή του που έχει δώσει έμφαση ή προτεραιότητα στον επαγγελματικό του τομέα και αυτό το γεγονός τον αναγκάζει να λείπει όλη μέρα από το σπίτι του , είναι βέβαιο ότι θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα να προσαρμοστεί είτε ο ίδιος είτε ο σύντροφός του εάν μπει σε μια διαδικασία να συνάψει δεσμό με έναν άνθρωπο καθώς όπως αναφέρθηκε πιο πάνω το καθετί χρειάζεται χρόνο , τον οποίο αν δεν τον αφιερώσει δεν ωριμάζει μια σχέση , δεν εξελίσσεται και δημιουργείται ένα κενό , ένα αίσθημα απόρριψης μέσω έντονων συγκρούσεων . Εκτός και αν συναντήσει έναν άνθρωπο που να βρίσκεται σε μια αντίστοιχη φάση ζωής , με αποτέλεσμα να μην είναι κανένας από τους δυο δυσαρεστημένος με αυτήν την κατάσταση . Ποια όμως είναι για να επανέλθουμε τα κριτήρια για να είμαστε με έναν άνθρωπο ; Αυτά για τον καθέναν είναι διαφορετικά . Ο φόβος της «μοναξιάς» , προσωπικές ανασφάλειες , η πίεση που αισθανόμαστε πολλές φορές ότι ο χρόνος περνάει και αναρωτιόμαστε τι θα γίνει και αν θα είμαστε με κάποιον άνθρωπο , η χαμηλή αυτοεκτίμηση που νιώθουμε ορισμένοι άνθρωποι είναι κάποιοι από τους παράγοντες που μας οδηγούν σε λάθος επιλογές ανθρώπων- συντρόφων . Σε αυτά τα ζητήματα δε χωράνε βιασύνες και πιέσεις. Αφήνει κανείς το χρόνο να κυλήσει για να του αποκαλύψει η ζωή όλα όσα είναι να έρθουν χωρίς πίεση και άγχος , δίχως να ξυπνάει κάθε πρωί και να αισθάνεται διάφορες δυσάρεστες σκέψεις να γεμίζουν το μυαλό του με ανασφάλεια και θλίψη .
Μέσα από την αλληλεπίδραση μας με άλλους ανθρώπους , μέσω κοινών γνωστών ή φίλων μέσα από ένα event ή ακόμα και μέσα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης γνωρίζει κανείς έναν άνθρωπο . Αρχικά νιώθει μια έλξη , έναν ερωτισμό και όσο τον γνωρίζει έρχεται πιο κοντά , ανακαλύπτει και άλλες πτυχές του χαρακτήρα του και της ζωής του . Κατά περιόδους έχουνε γραφτεί πολλά για την ομοιότητα και τη διαφορετικότητα αντίστοιχα που υπάρχει ανάμεσα σε δυο συντρόφους . Είναι πιο χρήσιμη και ουσιαστική η λέξη συμβατότητα χωρίς να σημαίνει ότι είμαστε ίδιοι αλλά μπορούμε να μοιραζόμαστε κοινές μας στιγμές , να καλύπτουμε κοινές μας ανάγκες αλλά και διαφορετικές μέσα από ένα σύστημα αξιών στο οποίο δε θα παρατηρείται μεγάλη ή ιδιαίτερη απόκλιση , σε βασικά θέματα αρχών , μέσω κοινών πεποιθήσεων και αντιλήψεων σε κρίσιμα ζητήματα όπου ο κάθε σύντροφος δίνει τη δέουσα αμοιβαία σημασία και προσοχή στον άλλον στο βαθμό που δεν βάζει φυσικά σε κίνδυνο τη ζωή του και την ψυχική του υγεία και ηρεμία . Ας δώσουμε όμως ένα ακόμα παράδειγμα. Ένας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται και θεωρεί ότι η βία μέσα στη σχέση είναι μια υγιής και αποδεκτή συμπεριφορά από την πλευρά του ενός συντρόφου στον άλλον , πέρα από το γεγονός ότι είναι ένας μύθος , είναι και ένας βασικός λόγος διαφωνίας και απόρριψης ούτως ώστε να μην είναι κάποιος μαζί του . Σε αντίθετη περίπτωση το να αποδέχεται κανείς μια τέτοια άποψη και συμπεριφορά σημαίνει ότι δε σέβεται ,δεν εκτιμάει τον εαυτό του και φυσικά διακατέχεται από τρομερές ανασφάλειες με αποτέλεσμα να κάνει εκπτώσεις που θα έχουν ολέθριες συνέπειες σε μια συντροφική σχέση .
Ένα βασικό στοιχείο που σχετίζεται με την επιλογή συντρόφου , είναι όταν γνωρίζουμε έναν άνθρωπο και μέσα από τη γνωριμία μας με αυτόν τον άνθρωπο νιώθουμε και σκεφτόμαστε πόσο ιδιαίτερα και όμορφα νιώθουμε όταν είμαστε μαζί του . Δεν επιλέγουμε έναν άνθρωπο γιατί δε μπορούμε να είμαστε με κάποιον άλλον και αποτελεί τη μοναδική μας επιλογή . Μας δημιουργεί δηλαδή ο ίδιος ο άνθρωπος αυτήν την επιθυμία να θέλουμε να είμαστε μαζί του . Αντίθετα , για τα προσωπικά μας κριτήρια είναι κάτι ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Για μια ακόμα φορά θα επαναλάβουμε ότι τα πρώτα μας βιώματα και ερεθίσματα δημιουργούνται από την οικογένειά μας χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ταυτιζόμαστε απαραίτητα και αφομοιώνουμε πάντα ότι έχουμε ζήσει η μάθει από εκείνη . Όμως ας αναρωτηθούμε και ας παρατηρήσουμε τι σύντροφος ήτανε ο πατέρας μας ή η μητέρα μας ; Κατά πόσο έχουμε αφομοιώσει στοιχεία της συμπεριφοράς τους και μας έχουνε επηρεάσει; Τι σύντροφο αναζητούμε στη ζωή μας με ποια στοιχεία και τι είδους επιλογές κάνουμε ; Μαθαίνουμε από τα λάθη μας ; Μήπως αναζητάμε κάτι που δεν υπάρχει ; Μήπως υποχωρούμε περισσότερο μέσα στη σχέση από όσο χρειάζεται ; Μήπως γινόμαστε κάποιες φορές αυτοκαταστροφικοί με το να επιλέγουμε ανθρώπους που μας απορρίπτουν ή δε μας ταιριάζουν; Τις απαντήσεις ας τις δώσει ο καθένας μας ξεχωριστά για τον εαυτό του.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι άνθρωποι που έχουν αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση δημιουργούν υγιείς συντροφικές σχέσεις . Υγιής σχέση βέβαια δε σημαίνει ότι δε συγκρούομαι με το σύντροφό μου , δε διαφωνώ, δεν περνάω κρίση ή δυσκολίες στη σχέση μου, αλλά σημαίνει ότι είμαι συνειδητοποιημένα με έναν άνθρωπο, ότι έχω « περισσότερα οφέλη» που είμαι με αυτόν τον άνθρωπο και θέλω να είμαι μαζί του όχι από συνήθεια ή ανασφάλεια αναγνωρίζοντας με γνησιότητα και ειλικρίνεια τα συναισθήματά μου.
Οι συντροφικές σχέσεις χρειάζονται να αφιερώνεις ποιοτικό χρόνο, επικοινωνία και να υπάρχει ικανοποιητική σεξουαλική επαφή με ότι αυτό συνεπάγεται .Βεβαίως τα κριτήρια διαφοροποιούνται επιμέρους για κάθε άνθρωπο. Όλα όσα αναφέραμε όμως σχετίζονται μεταξύ τους . Πολλές φορές παρατηρείται στα ζευγάρια , αποξένωση , ζήλεια , έλλειψη επικοινωνίας , κτητικότητα. Όλα αυτά τείνουν προς τα άκρα. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχει κάνεις τη διαύγεια και τη συναισθηματική ωριμότητα να διακρίνει τι πρόβλημα αντιμετωπίζει μέσα στη σχέση και να το αντιμετωπίζει , να μην το αποφεύγει . Η πορεία των σχέσεων είναι σαν μια καμπύλη πότε πάνω , πότε κάτω που καθορίζεται από μια σειρά άλλων παραγόντων . Αυτό που χρειάζεται να κατανοήσουμε όμως είναι πως όταν αφήνεις κάτι σε αφήνει και αυτό συμβαίνει ύστερα από μεγάλο χρονικό διάστημα.
Μεγάλη συζήτηση έχει γίνει και για τον ερχομό ενός παιδιού στην οικογένεια . Πράγματι είναι ένα γεγονός που επιφέρει αλλαγές στη σχέση του ζευγαριού , αλλάζει η καθημερινότητα , αλλάζουν ορισμένες συνήθειες , μειώνονται οι χρόνοι, αυξάνεται η σωματική κόπωση κυρίως για τη γυναίκα το πρώτο διάστημα . Όλα αυτά ακούγονται λογικά και αναμενόμενα μέχρι στιγμής . Το να γίνει κανείς γονιός όμως δε σημαίνει ότι αυτομάτως σταματά να είναι σύντροφος. Το να δίνει προτεραιότητα σε κάτι άλλο σε μια δεδομένη φάση της ζωής του δε σημαίνει ότι απορρίπτει κάτι άλλο. Επίσης η λέξη σύντροφος μας παραπέμπει στην έννοια της συνεργασίας , του μοιράσματος, της συμπόρευσης . Δεν είναι κανένας ούτε πιο κάτω ούτε πιο πάνω . Είναι το ίδιο και έχουνε ισότιμους ρόλους . Το να καταπιάνεται κανείς με κάτι και να αφήνει κάτι άλλο σε καθημερινή βάση μόνο καλό δε θα κάνει και θα δημιουργηθούνε προστριβές και ενδεχομένως εντάσεις . Άρα είναι φρονιμότερο για τα ζευγάρια πριν τον ερχομό ενός παιδιού πρωτίστως να φροντίζουν να έχουν την κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία μέσω κάποιων προσωπικών διεργασιών έτσι ώστε συνειδητά να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται.
Στις σχέσεις μεταξύ ζευγαριών χρειάζονται ισορροπίες και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να υπάρχουν υποχωρήσεις και συμβιβασμοί και από τις δύο πλευρές . Όταν παρατηρεί κανείς τον εαυτό του να γίνεται καλύτερος άνθρωπος μέσα από μια σχέση, όταν αισθάνεται χαρούμενος και ευτυχισμένος με το να βλέπει το σύντροφό του χαρούμενο , όταν κανείς τα έχει καλά με τον εαυτό του γνωρίζει ποιος είναι και τι θέλει στη ζωή του χωρίς να βρίσκεται σε μια ατελείωτη αναζήτηση, όταν υπάρχει επικοινωνία , σεβασμός , εκτίμηση και θαυμασμός στο πρόσωπο του συντρόφου μας τότε είναι βέβαιο ότι τα θεμέλια υπάρχουν . Οποιαδήποτε άλλη συμπεριφορά δημιουργεί τοξικότητα και φθορά. Οι σχέσεις είναι σαν τις χημικές αντιδράσεις . Μόνο που εξαρτάται από το κάθε «στοιχείο» τι αντίδραση θα κάνει με κάποιο άλλο. Από αυτό καταλαβαίνει κανείς ότι για να γίνει μια πετυχημένη σύνθεση και ζύμωση σε μια σχέση χρειάζεται να υπάρχει αρμονία μεταξύ των «στοιχείων» Για να γίνει όμως αυτό εφικτό , απαιτείται πολύ δουλειά τόσο με τον εαυτό μας όσο και μέσα στη σχέση μας με το σύντροφό μας.
Απόστολος Λαζαρόπουλος (Κοινωνικός Λειτουργός Ma στις Επιστημες Εκπαιδευσης και Αγωγης του Πανεπιστημου Πατρων , Πρωην Προεδρος του Κεντρου Κοινωνικης Προνοιας Περιφερειας Δυτικης Ελλαδος)
Λειτουργεί Γραφείο Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Παροχής Κοινωνικών Υπηρεσιών στην Πάτρα
