ΑΠΟΨΕΙΣ

ΑΠΟΨΕΙΣ

Η Ελλάδα του Ομήρου: Κάθε τόπος και βασιλιάς

Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος ήταν διηρημένος σε πάμπολλα κρατικά μορφώματα, που σε αρκετές των περιπτώσεων ήδη από την αρχαϊκή εποχή (7ος/6ος αι. π.Χ.) είχαν αποκτήσει την οντότητα της οργανωμένης πολιτικά και οικονομικά πόλης-κράτους.

Η πολιτική αυτή ιδιαιτερότητα επεκτάθηκε και στους τόπους των αποικιών, αλλά στον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο παρέμεινε έξω από το παραπάνω σύστημα η μεγάλη περιοχή της Μακεδονίας, που διατήρησε τον πολιτικό θεσμό της βασιλείας. Στο ίδιο πλαίσιο βρέθηκε λίγο αργότερα και η Ηπειρος, που είχε ακολουθήσει έως τότε τη φυλετική πολιτειακή διάρθρωση.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, ότι στο απώτερο παρελθόν οι δύο αυτές περιοχές δεν αποτέλεσαν ποτέ τμήμα του μυκηναϊκού κράτους.

ΤΡΙΑ ΦΥΛΑ, ΤΡΕΙΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ

Η απαρχή της πολιτικής πολυδιάσπασης σχετίζεται στη βιβλιογραφία με τις μετακινήσεις ή την επικράτηση κατά τόπους των διαφορετικών ελληνικών φύλων (Δωριέων, Ιώνων, Αιολέων κ.ά) ή στη συνειδητοποίηση της φυλετικής διάκρισης, το πλέον αναγνωρίσιμο διακριτικό στοιχείο της οποίας ήταν η διαφορετική ελληνική διάλεκτος.

Δυστυχώς, η κρατική μυκηναϊκή γλώσσα, όπως διασώζεται στις αποκωδικοποιημένες πινακίδες της γραμμικής Β γραφής και χρησιμοποιούμενη αποκλειστικά για τις ανάγκες της γραφειοκρατίας, ήταν τόσο τυποποιημένη ως ένα πάγιο μέσο καταγραφής σε όλα ανεξαιρέτως τα ανάκτορα, ώστε είναι αδύνατον να ανιχνεύσουμε πιθανές τοπικές διαλέκτους, εάν υπήρχαν.

Επομένως, είναι αδύνατο να εντοπίσουμε διαφορετικά ελληνικά φύλα σε συνύπαρξη μέσα στο μεγάλο και ενιαίο μυκηναϊκό κράτος.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ

Η διοικητική και πολιτική εξέλιξη στον νότιο ελλαδικό χώρο ακολούθησε κατά περίπτωση την πορεία από τη βασιλεία στην τυραννία και ακολούθως στη δημοκρατία και την ισοπολιτεία, αν και το παραπάνω μοντέλο είναι πολύ απλουστευμένο και υποκρύπτει πλήθος διαφορετικών αλλά ουσιωδών παραγόντων. Το ίδιο το αξίωμα του βασιλέα, όχι όμως και ο θεσμός της βασιλείας, υπήρχε από τη μυκηναϊκή περίοδο και επιβίωσε στα ιστορικά χρόνια, παραλλαγμένο εν μέρει αλλά όχι τόσο ώστε να εκλείπουν τα βασικά χαρακτηριστικά.

Επρόκειτο για κατώτερο ιεραρχικά βαθμό της πυραμιδωτής μυκηναϊκής ανακτορικής διοίκησης, στην κορυφή της οποίας βρισκόταν ο άνακτας. Ο βασιλέας, σύμφωνα με τις πληροφορίες που αντλούμε από τις μυκηναϊκές πινακίδες, ήταν πρόσωπο που αναφερόταν στον άνακτα και είχε αρμοδιότητες σε τοπικό επίπεδο. Οι υπηρεσιακές του υποχρεώσεις ήταν άμεσα συσχετισμένες με τον ίδιο το λαό αλλά και με τον έλεγχο των βασικών υλών στην περιοχή του, τη συγκέντρωση και την απόδοση της φορολογίας και ως ένα βαθμό με το ίδιο το εμπόριο. Πλέον σημαντική από τις παραπάνω δράσεις του ήταν ίσως η άμεση σχέση του με το λαό, ως ενδιάμεσος του άνακτα και ως εκφραστής των βουλήσεών του.

Αυτή η σχέση, σε συνδυασμό με τον τοπικό έλεγχο του χάλκινου οπλισμού, φαίνεται πως υπήρξαν οι καθοριστικοί παράγοντες για την πλήρη κατάρρευση της ανακτορικής εξουσίας σε όλο το μυκηναϊκό κράτος έως τις αρχές του 12ου αι. π.Χ.

Ο ΑΝΑΚΤΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΒΑΣΙΛΕΙΣ

Έως την επιβίωση του αξιώματος του βασιλέα στα ιστορικά χρόνια μεσολαβούν περίπου δύο καθοριστικοί αιώνες της ύστερης μυκηναϊκής περιόδου, στην οποία υποθέτουμε ότι ο ρόλος του βασιλέα όχι μόνο διατηρήθηκε ως τίτλος αλλά και ότι οι εξουσίες του αναβαθμίστηκαν. Επρόκειτο ουσιαστικά για εκείνον που ασκούσε σε κορυφαίο επίπεδο την τοπική εξουσία σε μία περιορισμένη όσο και προσδιορισμένη γεωγραφική περιοχή, η οποία είχε στην περιφέρεια των ορίων της πλήθος άλλων αντίστοιχων βασιλέων.

Η δομή αυτή φαίνεται πως εν μέρει προϋπήρχε στο σύστημα της προγενέστερης ανακτορικής διοίκησης, κατά το οποίο ο άνακτας είχε υπό την εποπτεία και τον άμεσο έλεγχό του όλους τους βασιλείς. Η ουσιαστική διαφορά τώρα ήταν, ότι ο άνακτας δεν υπήρχε πλέον και ότι οι βασιλείς είχε ανέλθει σε επίπεδο εξουσίας.

Χαρακτηριστική σε αυτό το πλαίσιο είναι η ομηρική θεώρηση του πολιτικού συστήματος, η οποία αναφέρεται μεν στην ύστερη μυκηναϊκή περίοδο αλλά ενσωματώνει χωρίς αμφιβολία και χαρακτηριστικά της διοίκησης των ιστορικών χρόνων. Οι επικεφαλείς της εκστρατείας κατά των Τρώων, οι ήρωες του Ομήρου, είναι βασιλείς που ελέγχουν με όρους απόλυτης εξουσίας συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές - μικρά βασίλεια, ώστε τα ομηρικά έπη να καταγράφουν για πρώτη φορά τη πολιτική πολυδιάσπαση του ελληνικού χώρου. Εκείνο που φαίνεται σημαντικό είναι ότι οι βασιλείς δεν διαφέρουν σε τίποτα μεταξύ τους, είναι όλοι ίσοι και δεν υπάρχει ιεραρχία. Η αρχηγία του Αγαμέμνονα είναι συμφωνημένη και παραδεκτή από όλους, αλλά και ο βασιλιάς αυτός παραμένει ίσος προς ίσους. Για το λόγο αυτό διαφωνούν μαζί του, τσακώνονται ή αποχωρούν για ένα διάστημα από τον πόλεμο χωρίς καμία απολύτως συνέπεια.

ΟΙ «ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ»

ΒΑΣΙΛΕΙΣ

Στην Αχαΐα συναντάμε για πρώτη φορά τους τοπικούς «βασιλείς» στα μέσα του 12ου αι. π.Χ., ως μέρος ενός διοικητικού συστήματος με πολυδύναμη τοπική εξουσία, τα χαρακτηριστικά της οποίας προσπαθούμε ακόμα να αποκωδικοποιήσουμε. Πρόκειται για σημαίνοντες αξιωματούχους-πολεμιστές που έχουν θαφτεί με τιμές σε τάφους κοινών θνητών, αλλά που συνοδεύονται από μακρά ξίφη και λοιπό επιθετικό και αμυντικό οπλισμό, όπως εκείνον που περιγράφει ο Όμηρος στα έπη του.

Η τοπική διοικητική διαίρεση στην Αχαΐα είναι εμφανής αυτά τα χρόνια και υποστηρίζεται από πλήθος άλλων στοιχείων. Στο τέλος, όμως, της μυκηναϊκής περιόδου οι ταφές αυτές εξαφανίζονται και είναι ίσως ένδειξη ότι ο αριθμός των βασιλέων μειώνεται εντυπωσιακά, ώστε τα πολύ μικρά τοπικά «βασίλεια» να συνενώνονται αποκτώντας μεγαλύτερη γεωγραφική επικράτεια υπό την ηγεσία ενός και μόνο βασιλέα.

Αυτά τα μεγαλύτερα «βασίλεια» είναι ο προάγγελος των πόλεων-κρατών των ιστορικών χρόνων, οι οποίες μάλιστα διατηρούν στην πολιτική τους εμφάνιση τον θεσμό του βασιλέα.

Τα ομηρικά έπη, εκτός από τις ιστορικές πληροφορίες που προσφέρουν με την πρώιμη καταγραφή της διοικητικής διάσπασης του ελλαδικού χώρου ως πολιτικής πραγματικότητας, καταδεικνύουν πάνω από όλα και εξαίρουν την πολυπόθητη ενότητα των ελλήνων ως ζητούμενο από εκείνη ήδη την εποχή. Μία ενότητα που στην αρχαιότητα ελάχιστες φορές επιτεύχθηκε με αφορμή έναν κοινό στόχο.

Του ΙΩΑΝΝΗ ΜΟΣΧΟΥ, αρχαιολόγου

Follow Us

OXYGEN FM

ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ

Τελευταία Νέα

ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ

Αποπνικτική παραμένει η ατμόσφαιρα στην Πάτρα, με την σκόνη να έχει απομονώσει την πόλη, αφού ο ορίζοντας είναι τελείως κλειστός και χάθηκαν στην κυριολεξία, η Ναύπακτος, η Παλιοβο . . .
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

Συνελήφθη, προχθές το πρωί, στον Πύργο , από τους αστυνομικούς του Τμήματος Δίωξης Ναρκωτικών της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Πύργου, ένας ημεδαπός άνδρας, σε βάρος του οποίου σχηματ . . .
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

Μία τεράστια τρύπα, έχει ανοίξει στο οδόστρωμα στην συμβολή των οδών Καποδιστρίου και Κουμανιώτη στην Πάτρα. Μάλιστα ένα σήμα στην τεράστια λακούβα, προειδοποιεί τους οδηγούς και τ . . .
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Χριστίνα Πετροπούλου, “ΤΑ ΕΓΓΟΝΙΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ”, Μνήμη Συγγένεια Ταυτότητα στο Γκαλλιτσιανό της Καλαβρίας, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2023. Επειδή ακόμα και σήμερα πολλοί ίσως να έχ . . .
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

Συνελήφθη, προχθές το πρωί, στον Πύργο , από τους αστυνομικούς του Τμήματος Δίωξης Ναρκωτικών της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Πύργου, ένας ημεδαπός άνδρας, σε βάρος του οποίου σχηματίστηκε, κακουργηματι
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

Μία τεράστια τρύπα, έχει ανοίξει στο οδόστρωμα στην συμβολή των οδών Καποδιστρίου και Κουμανιώτη στην Πάτρα. Μάλιστα ένα σήμα στην τεράστια λακούβα, προειδοποιεί τους οδηγούς και τους πεζούς για τον κ
ΠΑΤΡΑ - ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑ

Από το Σωματείο Εργαζομένων στα Ιδρύματα Υγείας Ιδιωτικού Δικαίου & ΝΠΙΔ Ν. Αχαΐας ανακοινώνονται τα εξής: Το Κλαδικό Σωματείο Στην Ιδιωτική Υγεία – Πρόνοια – Ειδική Αγωγή χαιρετίζει όλους τους σ
Image
Image

Search