«Φωτιά» και πάλι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες το τελευταίο διάστημα έδειχναν να μπαίνουν στο δρόμο του διαλόγου, έβαλε σήμερα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος χθε; πήρε την «πάσα» του τουρκικού ΣτΕ και έκανε πραγματικότητα αυτό που είχε προαγγείλει εδώ και πολύ καιρό: τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Η ανακοίνωση της απόφασης, αλλά και η υπογραφή του διατάγματος από τον τούρκο πρόεδρο, συνοδεύτηκε από ένα πανηγυρικό -στα όρια του κιτς- σόου γεμάτο συμβολισμούς. Πρώτα το διάγγελμα του «Σουλτάνου», το οποίο ξεκίνησε στις 20:53, έναν αριθμό που παραπέμπει στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453. Ακόμα, από νωρίς, πριν ακόμα ανακοινωθεί η απόφαση -η οποία ωστόσο είχε διαρρεύσει στα τουρκικά ΜΜΕ νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα- δεκάδες φανατικοί μουσουλμάνοι είχαν μαζευτεί έξω από την Αγία Σοφία για να πανηγυρίσουν, αλλά και να προσευχηθούν.
Μάλιστα, θέλοντας να τονίσουν το πόσο… ασυγκράτητοι είναι οι Τούρκοι πραγματοποίησαν το πρώτο Αδδάν, κάλεσμα σε προσευχή, σε μια ξεκάθαρη κίνηση επίδειξης ισχύος, αλλά και σε μια προσπάθεια να σηματοδοτήσουν την αλλαγή που ήρθε 86 χρόνια μετά την τελευταία προσευχή μέσα στην Αγία Σοφία, ως τζαμί, όταν δηλαδή το 1934 ο Κεμάλ Ατατούρκ, στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, μετέτρεψε το τέμενος σε μουσείο.
Κατά τη διάρκεια του διαγγέλματος, λοιπόν, ο τούρκος πρόεδρος άνοιξε τα χαρτιά του, επιχειρώντας από τη μια να «αποκρούσει» τις διεθνείς αντιδράσεις και από την άλλη να βάλει ημερομηνία για… τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας, την 24η Ιουλίου. Μεταξύ άλλων λοιπόν, ο Ερντογάν σε πλήρη σύμπλευση με τις δηλώσεις κορυφαίων στελεχών της κυβέρνησής του, οι οποίες μόνο τυχαίες δεν ήταν όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, ξεκαθάρισε ότι η είσοδος στην Αγία Σοφία θα επιτρέπεται κανονικά όπως γινόταν μέχρι σήμερα, καθώς και ότι πλέον οι επισκέπτες δεν θα χρειάζεται να πληρώνουν εισιτήριο, όπως ίσχυε μέχρι τώρα.
Όσον αφορά το σκεπτικό της απόφασης του τουρκικού ΣτΕ, σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, είναι ότι η Αγία Σοφία ήταν ιδιοκτησία του Ιδρύματος Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ και είχε οριστεί να χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως τζαμί. Η απόφαση να δοθεί μουσειακό καθεστώς στην Αγία Σοφία ελήφθη από τον πρώην πρόεδρο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ το 1934. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε τώρα ότι η κυβέρνηση του 1934 δεν είχε την δικαιοδοσία να αλλάξει το καθεστώς μιας «θρησκευτικής δομής». «Αποφασίστηκε πως δεν είναι δυνατή νομικά η χρήση της εκτός από την ιδιότητα του τζαμιού όπως αναγράφεται στο έγγραφο του βακουφιού και η διάθεση του σε ένα διαφορετικό σκοπό» αναφέρεται χαρακτηριστικά στο σκεπτικό της απόφασης.
Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση στο άκουσμα της είδησης επέλεξε να μην ακολουθήσει τον Ερντογάν στο δρόμο της σύγκρουσης, αλλά να τηρήσει μια σκληρή μεν, αλλά υπεύθυνη στάση. Παράλληλα προανήγγειλε διεθνοποίηση του ζητήματος, καθώς στο αποψινό του μήνυμα τόνισε ότι η κίνηση αυτή επηρεάζει τόσο τις σχέσεις Τουρκίας – Ελλάδας, όσο και τις σχέσεις της Αγκυρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Νωρίτερα, ο έλληνας ΥΠΕΞ, Νίκος Δένδιας, είχε κάνει λόγο για προκλητική απόφαση από πλευράς της Άγκυρας.
Διαβάστε επίσης: «Ερντογάν, ο δεύτερος κατακτητής της Πόλης» – Τα διεθνή ΜΜΕ για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί
Σαφή θέση στο θέμα πήρε και η UNESCO, η οποία μεταξύ άλλων προανήγγειλε εξελίξεις, ξεκαθαρίζοντας ότι θα αξιολογηθεί εκ νέου το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Φυσικά οι αντιδράσεις δεν σταμάτησαν εκεί, αφού πολλά κράτη, εκκλησίες και προσωπικότητες του πλανήτη έσπευσαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους, στη «βεβήλωση», όπως κάποιοι την αποκαλούν, του παγκόσμιου αυτού μνημείου. Μεταξύ των σημαντικότερων είναι αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των ΗΠΑ, της Ρωσίας, αλλά και του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Κοιτώντας πάντως πίσω από αυτή την απόφαση, οι αναλυτές κάνουν λόγο για ρήξη σχέσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα και τη Δύση στο σύνολό της, με την κίνηση αυτή να επιστεγάζει την κλίση και επιστροφή της Τουρκίας προς την Ανατολή. Πρόκειται για μια απόφαση που δείχνει ότι η σημερινή Τουρκία αντί να προοδεύσει, οπισθοδρομεί. Εξυπηρετεί, δε, με τον καλύτερο τρόπο το σχέδιο που έχει ο Ερντογάν, δηλαδή να αντικαταστήσει τον Κεμάλ Ατατούρκ στο μυαλό τον Τούρκων.
«Προσευχή στην Αγία Σοφία στις 24 Ιουλίου»
Ανοίγοντας τα χαρτιά του για το μέλλον της Αγίας Σοφίας ο τούρκος πρόεδρος, απευθυνόμενος στον λαό, ξεκαθάρισε ότι η Αγία Σοφία θα ανοίξει για προσευχή στις 24 Ιουλίου. «Σκοπεύουμε να ανοίξουμε την Αγία Σοφία για προσευχή την Παρασκευή 24 Ιουλίου 2020, μαζί με την προσευχή της Παρασκευής» είπε και συμπλήρωσε, πως όπως σε όλα τα τζαμιά της χώρας, οι πόρτες της Αγίας Σοφίας θα παραμείνουν ανοιχτές για όλους, ενώ δεν θα υπάρχει πλέον εισιτήριο, όπως ίσχυε όταν ήταν μουσείο.
«Όταν έρθουν οι επισκέπτες θα δουν ότι δεν ισχύουν οι φήμες και πως διατηρούμε όλη την πολιτιστική κληρονομιά του μνημείου» διαβεβαίωσε και υπογράμμισε πως «η κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας, η Αγία Σοφία θα συνεχίσει να τους αγκαλιάζει όλους με το νέο της καθεστώς, το οποίο είναι πολύ πιο ειλικρινές και πολύ πιο πρωτότυπο».
Χαρακτήρισε, δε, την Αγία Σοφία ως το «μαργαριτάρι της Κωνσταντινούπολης» και συνέστησε στους πολίτες να μην βιαστούν να την επισκεφθούν πριν ανοίξει τις πόρτες της.
«Καλώ όλους να σεβαστούν την απόφαση της Αγίας Σοφίας που λαμβάνεται από τα δικαστικά και εκτελεστικά όργανα της χώρας μας» τόνισε σε άλλο σημείο, ωστόσο συμπλήρωσε πως «κατανοούμε όλες τις απόψεις που κατατίθενται στη διεθνή αρένα. Ωστόσο, το ζήτημα αφορά την κυριαρχία της Τουρκίας. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρούμε σαν παραβίαση της ανεξαρτησίας μας οποιαδήποτε στάση ξεπερνά την έκφραση γνώμης».
«Το δικαίωμα του τουρκικού έθνους στην Αγία Σοφία δεν είναι μικρότερο από αυτό των πρώτων κατασκευαστών αυτού του έργου πριν από περίπου 1.500 χρόνια. Αντιθέτως, το δικαίωμα του έθνους μας στην Αγία Σοφία, που θεωρείται ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα της ανθρώπινης κληρονομιάς, είναι μεγαλύτερο λόγω των συνεισφορών μας και της ισχυρής ιδιοκτησίας του» τόνισε.
