Συναντιούνται οι άνθρωποι μέσα στις οικογένειες, χαιρετιούνται, δίνουν υποσχέσεις, ξεμακραίνουν, μιλούν ασταμάτητα, αλλά μέσα στις χειραψίες υπάρχει ένα κενό και μέσα στους ασπασμούς μια αναίμακτη συνήθεια. Το μάθαμε πια, η αγάπη είναι ο δυσκολότερος τρόπος να γνωριστούμε, όπως μάθαμε ότι τίποτα δεν έχει αξία και σημασία μακριά απ’ αυτήν.
Στην ταινία «Τοτέμ», το σπίτι ανοίγει για να υποδεχτεί τους επισκέπτες μιας θλιμμένης αποχαιρετιστήριας γιορτής. Συγγενείς, φίλοι και γείτονες καταφθάνουν να αποχαιρετήσουν τον 30χρονο Τόνια, ο οποίος, όπως και η μητέρα του, φεύγει από επιθετικό καρκίνο. Ο Τόνια έχει τα γενέθλιά του και το σπίτι έχει ανοίξει διάπλατα να υποδεχτεί τους επισκέπτες οι οποίοι θα έρθουν να κατευοδώσουν τον ανίατα ασθενή. Η επτάχρονη Σολ, η κόρη του εορτάζοντος φτάνει πρώτη στο σπίτι του παππού, όπου συμβαίνουν όλα μαζί τα θαύματα και ανοίγουν ταυτόχρονα όλα τα τραύματα. Η μικρή είναι το μέσον, η κάμερα και οι φακοί της Μεξικανής σκηνοθέτιδας Λίλα Αβιγιές (The Chambermaid), μέσα από τα μάτια της οποίας παρατηρούμε τις κινήσεις και τις αντιδράσεις των θείων, τους τσακωμούς των παιδιών, τις διαφωνίες των αδελφών, τον εκνευρισμό του ασθενούς, τη στωικότητα της νοσοκόμας και την ανακατωσούρα των προετοιμασιών ανάμεσα σε αφηγήσεις, αναμνήσεις και εξιστορήσεις για την σύντομη και ενδιαφέρουσα ζωή του 30χρονου, πατέρα, αδελφού, φίλου και γείτονα.
Καθώς τα αγαπημένα πρόσωπα του ασθενούς συγκεντρώνονται για να γιορτάσουν τα γενέθλιά του, τα οποία λειτουργούν και ως αποχαιρετιστήριο πάρτι, το σπίτι γίνεται ένας μικρόκοσμος ωμών συναισθημάτων και ανομολόγητων εντάσεων. Από τη μικρή κόρη του, τη Σολ, μέχρι τα αδέλφια του, τον πατέρα του και τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας, κάθε χαρακτήρας παλεύει με τη δική του μοναδική αντίδραση στην επικείμενη απώλεια.
Μια από τις πιο συναρπαστικές πτυχές της ταινίας είναι η απεικόνιση του συνηθισμένου μέσα στο εξαιρετικό. Παρά την απειλητική σκιά του θανάτου, η ζωή συνεχίζει να ξεδιπλώνεται με όλη την ακατάστατη, χαοτική ομορφιά της. Η Αβιγιές αποτυπώνει επιδέξια τις καθημερινές στιγμές της οικογενειακής ζωής - από τα ξαδέρφια που παίζουν και τσακώνονται μέχρι τους παππούδες που γκρινιάζουν για το θόρυβο - αντιπαρατιθέμενες με το βάρος της επικείμενης απώλειας. Μέσα από αυτές τις φαινομενικά καθημερινές αλληλεπιδράσεις, η ταινία υπογραμμίζει τη βαθιά επίδραση της παρουσίας του Τόνια στους αγαπημένους του, αναδεικνύοντας το βάθος της θλίψης τους καθώς παλεύουν με το επικείμενο κενό.
Στο επίκεντρο του «Τοτέμ» βρίσκεται η μικρή Σολ, η αθωότητα και η ευπάθεια της επτάχρονης χρησιμεύουν ως οδυνηρός μεγεθυντικός φακός μέσα από τον οποίο διερευνώνται τα θέματα της απώλειας και της θνητότητας. Καθώς περιηγείται στην πολυπλοκότητα της ασθένειας του πατέρα της, η Σολ χρησιμεύει ως μια οδυνηρή υπενθύμιση της διαρκούς δύναμης της αγάπης και των οικογενειακών δεσμών. Μέσα από τα μάτια της, καλούμαστε να βιώσουμε την ωμή ένταση της θλίψης, καθώς και την ανθεκτικότητα του ανθρώπινου πνεύματος μπροστά στις αντιξοότητες. Η μικρή Ναΐμα Σεντίας στο ρόλο είναι μαγικά πειστική, τρυφερά εκφραστική και μας συνεπαίρνει από την πρώτη σκηνή μέχρι τα βάθη των αναπάντητων ερωτημάτων της.
-Πότε θα έρθει το τέλος του κόσμου; Αναρωτιέται ανάμεσα σε συνεχείς θορύβους, ατέρμονες ετοιμασίες και ασταμάτητες φωνασκίες.
Το Τοτέμ είναι ένα από τα πιο συζητημένα φεστιβαλικά φιλμ των τελευταίων ετών, βραβευμένο στην Μπερλινάλε με το βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής. Η ευρηματική σκηνοθεσία της Αβιγιές συμπληρώνεται από την ευαίσθητη προσέγγιση ανθρώπων και των πραγμάτων του σπιτιού, μια κινηματογράφηση που αποτυπώνει την ομορφιά και την εύθραυστη πλευρά της ζωής. Από τα σαρωτικά πλάνα της φύσης μέχρι τις οικείες στιγμές της οικογενειακής σύνδεσης, κάθε καρέ διαπνέεται από μια αίσθηση ζωντάνιας και οδύνης ταυτόχρονα. Η αντίστιξη ζωής και θανάτου διατρέχει την ταινία από άκρη σε άκρη, καθώς η ζωηράδα του φυσικού κόσμου έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το αδυνατισμένο, ταλαιπωρημένο και αβοήθητο σώμα του ασθενούς.
Το «Τοτέμ» είναι μια βαθιά συγκινητική εξερεύνηση της οικογένειας, της απώλειας και της κληρονομιάς. Μέσω της αποχρωματισμένης απεικόνισης συνηθισμένων στιγμών μέσα σε εξαιρετικές συνθήκες, η ταινία μας καλεί να αντιμετωπίσουμε το αναπόφευκτο του θανάτου, ενώ παράλληλα εξυμνεί τη διαρκή δύναμη της αγάπης και της σύνδεσης.
Γιατί σε όλους μας σ’ αυτή τη ζωή αξίζει μια αγάπη που με τη σιωπή, θα μας απογυμνώσει από τα περιττά, θα μας αγγίξει στον αυχένα και θα αισθανθούμε τη μαγεία της ζωής. Μια αγάπη που θα μας φυσήξει τα μαλλιά από το μέτωπο και θα δούμε τον κόσμο μέχρι την άκρη του, θα μας κοιτάξει στα μάτια και θα μας υποσχεθεί όλα όσα θα επιθυμήσουμε στον βίο μας μέχρι τη βαθιά στέρηση.
